Syzyfowe prace — streszczenie (Stefan Żeromski)

W powieści „Syzyfowe prace” autorstwa Stefana Żeromskiego przedstawiona jest historia życia głównego bohatera, Marcina Borowicza, w okresie jego dzieciństwa i młodości (zwłaszcza lata szkolne). Wraz z postępem fabuły chłopak zdaje do kolejnych klas, kończąc na maturalnej. Kluczowymi postaciami są również: Andrzej Radek, Bernard Zygier i Anna Stogowska (Biruta).

Powieść, która ukazywała się w latach 1897-1898, oparta jest na autobiograficznych doświadczeniach samego Stefana Żeromskiego oraz sytuacji politycznej i społecznej panującej w zaborze rosyjskim (XIX wiek). Poruszany jest przede wszystkim postępujący proces rusyfikacji.

Dlatego można śmiało stwierdzić, że książka „Syzyfowe prace” jest nie tylko opowieścią o trudach dorastania młodzieży szkolnej, ale także stanowi krytyczny, społeczny komentarz do ówczesnej rzeczywistości i szerzącej się rusyfikacji w krajach słowiańskich.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Syzyfowe prace — kilka słów o autorze

Stefan Żeromski żył w latach 1864-1925 i pochodził z ubogiej rodziny szlacheckiej. 

W młodości pracował jako guwerner, czyli opiekun i wychowawca dzieci w bogatych domach, a od 1904 roku zaczął samodzielnie utrzymywać się z pisania.

Ponadto Żeromski angażował się w organizacje socjalistyczne i społeczne — wspierał biednych ludzi i brał udział w akcjach patriotycznych, podtrzymujących ducha niepodległościowego.

Oprócz lektury Syzyfowe prace, do największych dzieł Stefana Żeromskiego należą między innymi:

• Przedwiośnie (1924 r.)
• Ludzie bezdomni (1900 r.)
• Popioły (1902 r.)
• Siłaczka (1895 r.)
• Rozdzióbią nas kruki, wrony (1895 r.)

Syzyfowe prace — geneza utworu

Proces powstawania lektury rozpoczął się w 1889 roku, a została wydana w 1898 roku (Lwów). Żeromski chciał w Syzyfowych pracach przede wszystkim opisać przeżycia i doświadczenia z własnego dzieciństwa. 

Główną inspiracją do napisania książki była twórczość Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa i Henryka Sienkiewicza — w ich dziełach opisywano często losy młodych osób, które swoją patriotyczną postawą stawiały opór uciskowi wroga ojczyzny.

Syzyfowe prace zawierają wiele wątków autobiograficznych (pochodzenie Marcina Borowicza z ubogiej rodziny, choroba i śmierć matki głównego bohatera). W książce odnajdziemy także doświadczenia ludzi, którzy doświadczyli rusyfikacji.

Syzyfowe prace — najważniejsze informacje

Syzyfowe prace to powieść realistyczna o dorastaniu, dobrze wyeksponowane jest tło epoki, czyli społeczeństwo i obyczaje w XIX wieku. Najwięcej o bohaterach dowiadujemy się z dialogów dostosowanych do ich konkretnych środowisk, z których pochodzą.

Na pierwszy plan wysuwa się wątek przyjaźni (Borowicza z Radkiem i Zygierem) oraz młodzieńczej miłości (Borowicza do Biruty).

Narrator jest wszechwiedzący, a opis świata rozbudowany i zróżnicowany. 

Syzyfowe prace — miejsce i czas akcji

• Akcja w powieści Żeromskiego trwa około 10 lat.
• Okres obejmuje lata głównie siedemdziesiąte XIX wieku.
• Tło historyczne stanowi powstanie styczniowe (1861), o którym opowiada Borowiczowi Szymon Noga podczas wakacji w Gawronkach.
• Główne miejsca akcji to między innymi: szkoła w Owczarach, dworek Borowiczów w Gawronkach, stancja starej Przepiórzycy, mieszkanie Płoniewiczów, teatr, apartament Majewskiego, strych Marcina Gontali.

Syzyfowe prace — bohaterowie

W lekturze głównymi bohaterami jest młodzież polska, która dzielnie znosi i przeciwstawia się rusyfikacji, czyli metodom narzucania kultury rosyjskiej w szkołach (zakrzywianie historii i zakłamywanie faktów, nauka obcego języka).

Marcin Borowicz (Syzyfowe prace bohaterowie)

Główny bohater pochodzi z biednej rodziny (podobnie jak Żeromski), mieszka w Gawronkach, a początkowo uczy się w szkole w Owczarach — tam czuje się samotnie i przeciętnie.

Wreszcie kończy szkołę elementarną i dostaje się do klasy wstępnej gimnazjum w Klerykowie. Z początku nauka idzie bohaterowi dość średnio, ale z czasem Marcin zaczyna interesować się historią świata i literaturą — zwłaszcza fascynuje go książką Henryka Buckle’a pt. „Historia cywilizacji w Anglii”.

Chłopak nie wyróżniał się niczym szczególnym wśród rówieśników, należał do grona chłopców raczej nieśmiałych. Dopiero poznając inspektora Zabielskiego (rusyfikatora), stał się bardziej pewny siebie.

Marcin widział potrzeby innych i potrafił wstawić się za innych, np. za Andrzejem Radkiem, gdy groziło mu wyrzucenie ze szkoły za bójkę z Tymkiewiczem.

W okresie maturalnym bez pamięci zakochany w Annie Stogowskiej (Birucie).

Można określić głównego bohatera także jako odpowiedzialnego, ponieważ przejął gospodarstwo ojca i układał swoje studenckie plany związane z Uniwersytetem w Warszawie.

Z cichego i nieśmiałego ucznia staje się dojrzałym patriotą, wrażliwym na losy swoich przyjaciół.

Andrzej Radek (Syzyfowe prace bohaterowie)

Andrzej to syn biednego, wiejskiego robotnika. Pochodzi ze wsi Pajęczyn Dolny, gdzie jest uznawany za nieposłusznego chłopaka.

Pewnego razu trafił pod opiekę Antoniego Paluszkiewicza (Kawki), który go wspierał i dokształcał.

Po śmierci opiekuna rozpoczął naukę Pyrzygłowach, a następnie trafił do Klerykowa. Musiał tam codziennie chodzić pieszo, ale dzięki swojej sumienności, determinacji i upartości, Andrzej Radek zjawiał się regularnie w gimnazjum.

Zarabiał na udzielaniu korepetycji, ponieważ nie mógł liczyć na pomoc ze strony biednej rodziny. Często stawał się obiektem kpin właśnie z racji swojego wiejskiego pochodzenia, znosił to ze spokojem i opanowaniem, ale pewnego razu nie wytrzymał kąśliwych uwag, puściły mu nerwy i przyłożył Tymkiewiczowi, czym naraził się na wyrzucenie z gimnazjum.

To chłopak wielce ambitny i uparty w dążeniu do celu, jego inteligencja oraz zapał do nauki sprawiły, że zawsze osiągał swoje założenia.

Gdy Marcin Borowicz traci ukochaną Birutę, Andrzej ściska kolegę i go wspiera w ciężkim czasie, gdy ten traci miłość swojego życia (Biruta po wakacjach wyjechała do Rosji z całą rodziną).

Bernard Zygier (Syzyfowe prace bohaterowie)

Chłopak ma 18 lat i został wydalony ze szkoły w Warszawie, dlatego trafia do Klerykowie (miał nałożony zakaz pobierania nauki w innych placówkach w stolicy — czyli wilczy bilet). Co było powodem? Prawdopodobnie czytał zakazaną polską literaturę pozbawioną rosyjskiej doktryny, czym naraził się władzom zrusyfikowanej szkoły.

Po przenosinach do Klerykowa zamieszkał razem z Kostruliewem (nauczycielem historii). Zygier nie miał przyjemności spędzania czasu z rówieśnikami. Nieustannie kontrolowano go i przeszukiwano tornister każdego dnia.

Bernard miał ponadprzeciętną wiedzę na temat literatury i języka polskiego, podczas jednej z lekcji wyrecytował Redutę Ordona (Adama Mickiewicza) i na nowo rozpalił w kolegach patriotyzm.

Chłopcy z klasy byli pod ogromnym wrażeniem tego czynu, pomógł odzyskać ducha narodowego i odrodzić na nowo patriotyzm w zrusyfikowanym środowisku.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Kostriuliew (Syzyfowe prace bohaterowie)

Ten nauczyciel z wyższością odnosił się do wszystkich uczniów, uczył historii i celowo zakłamywał fakty z przeszłości Polski, by pokazać kraj w niekorzystnym świetle — to element rusyfikacji.

Zabielskij (Syzyfowe prace bohaterowie)

Inspektor w szkole, współpracuje z dyrektorem (Kriestoobriadnikowem) w procesie wynaradawiania gimnazjalistów. W relacjach z uczniami sprawia wrażenie ich przyjaciela i udaje, że trzyma stronę młodzieży, ale to tylko pozory — dąży do rusyfikacji i zagrzebania polskiego dziedzictwa kulturowego.

Kriestoobriadnikow (Syzyfowe prace bohaterowie)

Dyrektor w szkole, który pewnego roku po wakacjach wprowadza metody rusyfikacji, inwigiluje uczniów i faworyzuje część z nich, zapraszając na lożę w teatrze.

Ksiądz Wargulski (Syzyfowe prace bohaterowie)

Ksiądz Wargulski jako jeden z nielicznych nauczycieli jest szanowany przez uczniów, którym przekazuje ducha narodowego i nie pozwala się w pełni zrusyfikować — naraża tym swoją pracę i życie.

Nogacki (Syzyfowe prace bohaterowie)

Surowy nauczyciel, typowa kosa. Uczył młodzież arytmetyki, chłopcy się go bali. Nie do końca świadomie rusyfikował, ponieważ oczekiwał na lekcjach szybkich odpowiedzi w języku rosyjskim.

Rudolf Leim (Syzyfowe prace bohaterowie)

Obowiązkowy i sumienny nauczyciel. Z wykształcenia historyk, ale nie mógł uczyć tego przedmiotu, ponieważ nie był Rosjaninem. Dlatego wykładał łacinę, a na lekcjach był bardzo surowy dla uczniów.

Iłarion Stiepanycz Ozierskij (Syzyfowe prace bohaterowie)

Niechlujny nauczyciel języka rosyjskiego. Uczniowie go lekceważyli i nie darzyli zbytnim szacunkiem, na jego lekcjach panował chaos, nie potrafił zapanować nad młodzieżą.

Sztetter (Syzyfowe prace bohaterowie)

Nauczyciel w szkole, uczył języka polskiego i był zastraszany przez rusyfikatorów, nie cieszył się zbyt dobrą reputacją wśród uczniów.

Boi się Rosjan, ale nie przerywa Zygierowi podczas jednej z lekcji, gdy ten recytuje Redutę Ordona.

Anna Stogowska (Syzyfowe prace bohaterowie)

Znana jako Biruta, uczy się w żeńskim gimnazjum. Anna z natury jest nieśmiała i trochę shy (podobnie jak Borowicz), ale odwzajemnia uczucia do głównego bohatera.

Jej matka nie żyła, ale wychowywała córkę w duchu polskim duchu (mimo że sama była Rosjanką). Natomiast ojciec Biruty — lekarz, został całkowicie zrusyfikowany. 

Po wakacjach opuszcza Polskę i razem ze swoją rodziną udaje się na tereny rosyjskie.

Pani Przepiórkowska (Syzyfowe prace bohaterowie)

Stara Przepiórzyca to wdowa, która prowadzi stancję dla gimnazjalistów, do której przyjmuje Marcina Borowicza (ponieważ zna się z jego matką). W przeszłości straciła swoich dwóch synów i męża.

Majewski (Syzyfowe prace bohaterowie)

Majewski to nauczyciel w klasie wstępnej — należy do ludzi, których łatwo przekupić (łapówki). Chociaż jest Polakiem, to uległ całkowicie procesowi rusyfikacji — zdradził Polskę i wyrzekł się swojej tożsamości. Śledzi uczniów, którzy potajemnie spotykają się, by czytać ojczystą literaturę (dzieła Mickiewicza, Słowackiego, Mochnackiego).

Syzyfowe prace streszczenie

Historia Marcina Borowicza (Syzyfowe prace streszczenie)

Historia rozpoczyna się, gdy główny bohater ma 8 lat i uczęszcza do szkoły elementarnej w Owczarach. Tam pierwszy raz zderza się z rusyfikacją, uczy się pisać oraz czytać w języku rosyjskim.

Kolejnym etapem w życiu Marcina są egzaminy wstępne do gimnazjum w Klerykowie, chłopiec pobiera nauki u Majewskiego (podczas korków Borowicz daje nauczycielowi łapówkę, przez co dostaje się do szkoły).

Dzięki znajomości swojej matki zamieszkuje w stancji starej Przepiórczycy. W szkole Marcin radzi sobie dość przeciętnie, a koledzy często mu dokuczają.

Po pewnym czasie Pani Borowiczowa umiera na skutek gruźlicy — początkowo Marcin się tym nie przejmuje. Rozpoczyna znajomość z Wilczkiem, który zabiera go na pierwsze wagary i sprowadza na złą drogę.

Ale to dopiero początek jego wybryków — pewnego razu razem z kolegami strzela z pistoletu, zostają przyłapani i trafiają do kozy. Następnego dnia Borowicz udaje się do kościoła i dziękuje zmarłej matce za wstawiennictwo u Boga. Od tego momentu postanawia poprawę swojego zachowania.

Wakacje Borowicz spędza w rodzinnej wsi — Gawronkach, tam całe dnie poluje i biega po lasach. Spotyka też Szymona Nogę, który opowiada chłopcu o powstaniu styczniowym.

Nowy rok szkoły zapowiada wiele zmian. Stery dyrektorskie przejmuje Kriestoobriadnikow — zwolennik rusyfikacji. Działa on wspólnie z inspektorem Zabielskim. Inspektor ma grupę swoich ulubieńców, a wśród niej znajduje się Marcin.

Jesteśmy już na etapie szóstej klasy — uczniowie spotykają się u Inspektora Zabielskiego na posiedzeniach obozu literatów. Marcin z czasem coraz bardziej poddaje się rusyfikacji, staje się ateistą i identyfikuje się z ideą panslawizmu, zakładającą zjednoczenie narodów słowiańskich pod przywództwem cara.

W siódmej klasie poznajemy nowego ucznia Bernarda Zygiera, który podczas jednej z lekcji języka polskiego zaczyna na głos recytować wiersz Adama Mickiewicza „Reduta Ordona”. Tym czynem „budzi” sumienia kolegów, którzy odczuwają w głębi siebie ducha przyćmionego patriotyzmu.

Od tego momentu wydarzenia w lekturze zmieniają trochę bieg — chłopcy potajemnie spotykają się na strychu u Marcina Gontali, gdzie wspólnie czytają polską literaturę i śledzą losy historyczne ojczyzny. Gdy Borowicz zauważa śledzącego ich nauczyciela Majewskiego, obrzuca go błotem w ramach zemsty za rusyfikowanie w szkole.

Kolejnym ważnym wątkiem w życiu Borowicza jest poznanie Anny Stogowskiej (Biruty). Widział ją pierwszy raz kilka miesięcy temu i już wtedy bohater zakochał się w dziewczynie po uszy.

Zakochani nie rozmawiają ze sobą zbyt często. Po zdanych maturach i wakacjach chłopak chce spotkać się z Birutą, ale okazuje się, że wyjechała ona ze swoją rodziną do Rosji.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Historia Andrzeja Radka (Syzyfowe prace streszczenie)

Z drugiej strony poznajemy historię Andrzeja Radka, wychowanego we wsi Pajęczyn Dolny, spędzał on czas na typowych pracach w gospodarstwie — np. wypasał świnie. Uznawany był za chłopaka krnąbrnego i niesumiennie wykonującego swoje obowiązki, za co wielokrotnie go karano.

Lubił też dokuczać innym, np. Antoniemu Paluszkiewiczowi, który udzielał nauk chłopcom z wyższych sfer. Punktem kulminacyjnym staje się wizyta u Paluszkiewicza w gabinecie, gdzie Andrzej Radek fascynuje się po raz pierwszy literaturą.

Od tego czasu regularnie pobiera nauki u Paluszkiewicza (Kawki), ale po czasie nauczyciel umiera. Radek nie poprzestaje się dokształcać, sam zaczyna udzielać korepetycji i dostaje się do szkoły w Klerykowie, gdzie codziennie udaje się z buta.

W gimnazjum inni chłopcy szydzą z Radka i jego pochodzenia. Przez wredne komentarze Andrzej atakuje jednego z kolegów, przez co niemal nie wylatuje ze szkoły — za chłopakiem wstawia się Marcin Borowicz. 

Razem z Borowiczem i Zygierem spotykają się na strychu (górce) u Gontali — czytają Mickiewicza, Słowackiego (książki zakazane).

Radek pociesza Borowicza, gdy ten dowiaduje się o wyjeździe Biruty.

Marcin Borowicz — charakterystyka

Marcin Borowicz, ośmioletni chłopiec, zostaje odwieziony przez swoich rodziców do szkoły elementarnej w Owczarach. Tam zaczyna naukę pod okiem pana Ferdynanda Wiechowskiego, który ma przygotować go do egzaminu wstępnego do gimnazjum. 

Rodzice Marcina, aby opłacić naukę syna, postanawiają płacić nauczycielowi w naturze — plonami rolnymi (nie mają pieniędzy). Marcin poznaje podstawy języka rosyjskiego, arytmetyki i religii.

Po pewnym czasie Marcin przechodzi egzaminy do gimnazjum w Klerykowie dzięki łapówce, którą daje panu Majewskiemu, udając, że są to pieniądze za korepetycje.

Chłopiec zostaje zakwaterowany u pani Przepiórkowskiej na stancji. Niestety, po pewnym czasie jego matka umiera na gruźlicę, a Marcin musi zmierzyć się z poczuciem pustki i samotności.

Rusyfikacja Marcina Borowicza

W trakcie nauki w gimnazjum Marcin zaczyna ulegać procesowi rusyfikacji. Zafascynowany literaturą rosyjską, chodzi do rosyjskiego teatru i zakłada koło literatury rosyjskiej. 

Pojawia się również nowy uczeń, Andrzej Radek, który pochodzi z biednej rodziny i musi dorabiać jako korepetytor. Ze względu na swoje wiejskie pochodzenie, Radek jest szykanowany przez innych uczniów.

Po jednej z lekcji arytmetyki w złości bije Tymkiewicza. W wyniku tego incydentu zostaje wyrzucony z gimnazjum, jednak dzięki interwencji Marcina u inspektora Zabielskiego, udaje mu się powrócić do szkoły.

Miłość i przyjaźń — Biruta

W trakcie nauki w gimnazjum Marcin poznaje Bernarda Zygiera, który został wyrzucony z warszawskiego gimnazjum. Razem z Bernardem i Andrzejem Radkiem, Marcin odkrywa polską literaturę i historię. 

Spotykają się w na strychu u Gontali, gdzie czytają i dyskutują na temat polskich dzieł literackich. Marcin coraz bardziej nienawidzi rosyjskich nauczycieli, co daje wyraz, gdy obrzuca błotem pana Majewskiego. Podczas przygotowań do matury Marcin zakochuje się w Annie Stogowskiej, znanej jako „Biruta”. 

Mimo że nie wymieniają ze sobą słowa, łączy ich silne uczucie. Marcin zdaje maturę, ale gdy próbuje odnaleźć Annę, dowiaduje się, że wyjechała z rodzicami do Rosji, co pogrąża go w rozpaczy.

Na szczęście, jego przyjaciel, Andrzej Radek, wspiera go w tym trudnym okresie.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Syzyfowe prace — podsumowanie

„Syzyfowe prace” Stefana Żeromskiego to powieść realistyczna o trudach dorastania i poszukiwaniu własnej tożsamości w ciężkich dla młodzieży czasach rusyfikacji.

Marcin Borowicz, główny bohater powieści, musi stawić czoła wielu przeciwnościom, ale dzięki przyjaźni i determinacji udaje mu się przezwyciężyć trudności. 

Powieść stanowi również komentarz do ówczesnej rzeczywistości XIX wieku i ukazuje społeczne nierówności oraz narastający polski duch niepodległościowy.

Syzyfowe prace — geneza tytułu

Syzyfowa praca to czynność bezcelowa, pozbawiona sensu, nie daje ona żadnych efektów. Nazwa wzięła się z mitologicznego mitu o Syzyfie, który zdradzał tajemnice bogów ludziom. Wkurzeni bogowie na Olimpie nakładają na niego karę, która polega na wtaczaniu głazu pod górę — za każdym razem kamień stacza się na sam dół, gdy Syzyf jest już blisko szczytu.

Rolę Syzyfa można przyrównać do zmagań uczniów, którzy nieustannie sprzeciwiają się rusyfikacji, wierzą oni w idee patriotyczne — czytają zakazane książki, studiują historię Polski.

Matura 2024 – darmowe próbki notatek i pełny pakiet

Z wielką przyjemnością zachęcam wszystkich zainteresowanych do pobrania zupełnie darmowych próbek notatek do matury z języka polskiego dostępnych na naszej stronie w zakładce Darmowe materiały.

Nasze opracowania są starannie przygotowane i stanowią doskonałe narzędzie do przygotowań przed egzaminem maturalnym.

Chcesz otrzymać darmowy dysk z ponad 30 plikami PDF do matury? – podbijaj śmiało w wiadomości prywatnej na INSTAGRAMIE.

Dla tych, którzy są zdecydowani i chcą mieć pełen dostęp do naszych materiałów, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu.

Tam można nabyć pełne opracowania i kompleksowe notatki do matury z polskiego PDF, a cena za jedno opracowanie wynosi zaledwie około 60 groszy. To wyjątkowo korzystna oferta, która umożliwia zdobycie cennych materiałów edukacyjnych za niewielką opłatą.