Ferdydurke — streszczenie i bohaterowie (Witold Gombrowicz)

Książka „Ferdydurke” została napisana w 1937 roku (wydana rok później). Stało się kultowym dziełem na temat schematów i masek, które środowisko i otoczenie narzucają na jednostkę. W sumie nie można zaprzeczyć, że przesłanie Gombrowicza jest aktualne do dzisiaj. 

Lektura stanowi bardzo ważny element literatury dwudziestolecia międzywojennego, oprócz ciekawej fabuły i języka, Gombrowicz wprowadza także humor, frazeologizmy oraz pobudza wyobraźnie czytelnika i składnia go do refleksji.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Ferdydurke — kilka słów o autorze

Witold Gombrowicz żył w latach 1904-1969, ukończył studia prawnicze w Warszawie, ale nie pracował zbyt długo w zawodzie. Największy sukces przyniosła autorowi powieść Ferdydurke z 1937 roku.

Jego debiut literacki to Pamiętnik z okresu dojrzewania, oprócz tego Gombrowicz napisał dzieła takie jak: Ślub, Pornografia, Trans-Atlantyk, Dziennik, czy Operetka.

Ferdydurke — gatunek literacki i jego cechy

Ferdydurke to powieść awangardowa, zupełne przeciwieństwo powieści realistycznej (i dobrze, przynajmniej według mnie, wreszcie dzieje się coś ciekawego).

Świat przedstawiony w powieści potrafi zaskakiwać, przepełniony jest groteską i niejednoznacznością. Kompozycja dzieła nie ma sztywnych ram, panuje swoboda jak na chacie u Młodziaków. 

Ferdydurke – inne cechy i elementy

• parodia
• ironia
• zindywidualizowany język bohaterów
• występowanie stereotypów
• budowa klamrowa (od porwania do porwania)

Ferdydurke — czas i miejsce akcji

Nie jesteśmy poinformowani o czasie, kiedy toczy się akcja, jednak można wywnioskować, że były to lata 30. XX wieku (współczesne autorowi).

Społeczeństwo dzieliło się wtedy na dwie grupy. Część z nich pozostawała tradycyjna i wyznawała konserwatywne wartości (jak np. Hurleccy), a pozostali chcieli podążać za modą, utożsamiali się ze swobodą obyczajową (Młodziakowie). 

Co więcej, czasy fabuły mogą podpowiadać nam też urządzenia i zjawiska typowe dla okresu międzywojennego, chodzi o automobil, czy rozwijająca się kinematografia.

Akcja Ferdydurke zahacza o kilka lokalizacji. Wszystko zaczyna się w miejscu, gdzie mieszka Józio, a następnie przenosimy się do jego czasów szkolnych. Charakterystycznym miejscem jest też dom Młodziaków. Dostrzegamy też Warszawę i dworek Hurleckich w Bolimowie.

Czytając „Ferdydurke”, lektura może się wydawać mega dziwna na samym początku. Nie dość, że świat realny miesza się ze snem (pamiętacie, podobnie było w „Sklepach cynamonowych”), to dodatkowo Gombrowicz miesza ze sobą elementy komiczne i tragiczne. 

Utwór na początku wydaje się zupełnie nielogiczny, pozbawiony ciągu przyczynowo-skutkowego i ciężko skumać, o co właściwie chodzi.

Ferdydurke — główne motywy w lekturze

Motyw dziecka – „wszystko podszyte jest dzieckiem” Refleksja, że człowiek dojrzewa, zmienia się fizycznie, ale gdzieś w środku każdego z nas tkwi dziecko, jakaś jego cząstka, nigdy do końca nie dojrzewamy.

Motyw maski – narzucana przez społeczeństwo maska (w utworze gęba). Jeden z bohaterów – Miętus do tego stopnia pragnie poznać kogoś bez maski, że szuka sobie parobka, z którym mógłby się ziomkować. Taki parobek miałby po prostu być sobą, nikogo nie udawać. Ostatecznie jest nim analfabeta Walek, który mieszka u Hurleckich.

Motyw rodziny – Młodziakowie wyznają nowoczesność i postęp. Ale to wszystko jest fałszywe i udawane. Chcą, żeby ich córka prowadziła odważne erotyczne życie. Zuta dostaje wiele wiadomości listowych od adoratorów. Gdy dochodzi do zderzenia z prawdziwymi okolicznościami i spotkania Zuty ze starszym od siebie mężczyzną (nauczycielem), Młodziakowie trzeźwieją i nie mogą tego zaakceptować, dochodzi do rękoczynów.

Ferdydurke — bohaterowie

Józio Kowalski – ma około 30 lat, główny bohater utworu i jednocześnie narrator powieści. Wraz z innymi uczniami w klasie zostaje „upupiony” przez profesora Pimkę. Chłopak próbuje się przeciwstawić temu procesowi, ale zostaje wtłoczony w formę (np. ucznia, czy później zakochanego porywacza Zosi). Józio zdaje sobie sprawę, że nie ma ucieczki przed formą. 

Profesor Pimko – nauczyciel, drobny, łysiejący mężczyzna. Wykorzystuje swoje umiejętności pedagogiczne, by wpływać na młodzież. Sprawia, że uczniowie pozostają nieświadomi i działają według określonej przez niego formy. Jego metody nauczania polegają na przyswajaniu wiedzy bez myślenia i analizy. Jest także ofiarą podstępu Józia — profesor otrzymuje rzekomy list od Zuty (napisał go Józio), następnie nauczyciel uwiedziony listem zakrada się pod osłoną nocy do domu Młodziaków i zostaje ośmieszony przy rodzicach dziewczyny.

Miętus (Miętalski) – uczeń w gimnazjum, kolega Józia. Zbuntowany chłopak, który za wszelką cenę chce wygrać z narzucaną w szkole formą niewinnych chłopców. Przeprowadza gwałt przez uszy na Pylaszczkiewiczu (Syfonie). Miętus marzy również, by mieć swojego parobka, który będzie prawdziwy, autentyczny, pozbawiony wszelkich form. Ostatecznie i tak przegrywa walkę z formą.

Syfon (Pylaszczkiewicz) – klasowy kujon, podporządkowany szkole. Zupełne przeciwieństwo buntowniczego Miętusa. Wzorowy uczeń, nauczyciele go uwielbiają. Syfon boi się słuchać zbreźnych opowieści Miętusa o jego doświadczeniach z kobietami. Po gwałcie przez uszy i przegranym pojedynku na miny popełnia samobójstwo.

Bladaczka – nauczyciel języka polskiego, który wpaja uczniom słowa: „Słowacki wielkim poetą był”. Nie potrafi zrozumieć młodzieży i nie może do niej dotrzeć. Nieustannie powtarza te same schematy.

Kopyrda — kumpel Józia, nie bierze udziałów w szkolnych sporach, patrzy na wszystko z dystansem. Chłopak jest zakochany w pensjonarce Zucie, przez co ostatecznie zostaje ośmieszony.

Zuta Młodziakówna – sexy pensjonarka, ma wielu zalotników. Wysportowana i pewna siebie dziewczyna, około szesnastoletnia. Podąża za nowoczesnym stylem życia, po nocach spotyka się z Kopyrdą. 

Wiktor Młodziak — ojciec Zuty, mężczyzna sprawia pozory nowoczesnego człowieka, jednak Wiktor w rzeczywistości jest pantoflem podporządkowanym żonie. Gdy dowiaduje się o spotkaniach córki z mężczyznami, obnaża się jego podejście do swobody obyczajowej, rękoczynami wyjaśnia problemy córki z nocnymi adoratorami.

Joanna Młodziankowa — matka Zuty, również pozoruje nowoczesny styl życia, który zostaje zdemaskowany przy obiedzie.

Hurleccy (ciotka Lin i wuj Konstanty) – mają dworek w Bolimowie i dwójkę dzieci – Zosię i Zygmunta. W przeciwieństwie do Młodziaków są wyznawcami tradycyjnego podejścia do życia i pielęgnują szlacheckie zwyczaje. Do swojej służby odnoszą się z dystansem.

Walek — parobek w dworku Hurleckich, ma niską pozycję społeczną i nie ma żadnych charakterystycznych cech. 

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Pupa, gęba, łydka — symbolika

Jednak w Ferdydurke nie tylko bohaterowie i ich postawy są dość specyficzne, podobnie sprawa się ma, jeśli chodzi o język, którego używa Gombrowicz. 

Autor sprawia, że z pozoru prozaiczne słowa stają się przenośnią dla konkretnych zjawisk, wśród nich musimy wyróżnić takie jak:

Pupa – Można powiedzieć, że pupa to podporządkowanie się formie, symbol infantylizacji, niedojrzałości, zdziecinnienia. Upupianie to cały system edukowania w szkole, gdzie dyrektor ma zwyczaj mawiać:

„Pupa, pupa bez uczniów nie byłoby szkoły, a bez szkoły życia by nie było!”

Młodzi są zmuszeni do akceptacji poglądów osób starszych, to symbol niższości w relacjach między ludźmi. W przypadku dorosłych z dziećmi to młodsi są „upupiani”, w świecie ludzie biedni są „upupiani” przez bogaczy, milionerów.

Gęba – symbolizuje maski, etykiety, jakie nakłada na siebie człowiek, gdy dochodzi do kontaktu z innymi osobami. Często są narzucane przez innych. Tutaj przykładem jest rodzina Młodziaków, która sprawia wrażenie nowoczesnych. Gęba to określony styl postępowania — wyraz twarzy, mimika, gesty.

Łydka – symbol wolności obyczajowej, ciała, młodości, rozwiązłego trybu życia. Zuta jest obiektem pożądania wielu mężczyzn, między innymi profesora Pimki, Kopyrdy i Józia.

Ferdydurke — streszczenie szczegółowe

Józio Kowalski to trzydziestoletni mężczyzna, który nie czuje się dzieckiem, ale jednocześnie nie uważa się za przesadnie dojrzałego.

Pewnego razu profesor Pimko zaprowadza go do szkoły, gdzie główny bohater doświadcza schematycznych zachowań w środowisku gimnazjalistów, np. uczniowie jedzą śniadanie podczas przerwy, a zza płotu obserwują ich przewrażliwione matki.

Wcześniej wspomniany profesor Pimko jest dumny ze swoich osiągnięć nauczycielskich. Udaje mu się tak kształtować umysły uczniów, by byli oni nieświadomi.

Uczniowie zaczynają się buntować. Powstają dwa ugrupowania:

• na czele z Miętusem (chłopcy walczą z przypiętymi im etykietami, chcą zwalczyć formę),
• na czele z Syfonem (uczniowie podporządkowani i pokorni zasadom panującym w szkole).

Przywódcy toczą między sobą pojedynek. Miętus (Miętalski) gwałci Syfona (Pylaszczkiewicza) przez uszy — to znaczy mówi mu wulgaryzmy i nieprzyzwoite historie, przez co Syfon przegrywa.

Następnie przenosimy się na lekcję polskiego z profesorem Bladaczką, który nieustannie powtarza uczniom, że Słowacki wielkim poetą był. Nie potrafi przekonać uczniów do romantycznej poezji, sam z resztą uczy nie ze względu na miłość do literatury, ale raczej ze względów finansowych i strachem przed utratą pracy.

Jeden z uczniów — Gałkiewicz przeciwstawia się nauczycielowi, mówi, że nie obchodzą go powtarzane formułki nauczyciela. Sytuację uspokaja Syfon, który prezentuje wzorową wypowiedź, jak na kujona przystało.

Po lekcjach dochodzi do kolejnego sporu między uczniami. Toczy się pojedynek na miny między Miętusem i Syfonem. Scenę przerywa profesor Pimko. Syfon czując się przegranym, popełnia samobójstwo (powiesił się na wieszaku).

Następnie poznajemy rodzinę Młodziaków (Wiktora, Joannę i ich córkę Zutę). Młoda pensjonarka zaciekawia Józia. Młodziakowie na każdym kroku pokazują, jacy to oni nie są nowocześni i postępowi, ignorują tradycje i wszelkie normy obyczajowe (tylko pozornie), zachęcają córkę do nieślubnego dziecka.

Profesor Pimko chciał, żeby Józio pokochał Zutę i popadł w kolejną formę. Jednak sprytny bohater tym razem ma inny plan. Józio celowo aranżuje spotkanie Kopyrdy i Pimki w jej mieszkaniu — pisze listy w imieniu Zuty. 

Kopyrda oraz profesor Pimko nocą zjawiają się u Zuty w pokoju, a Józio w tym czasie podnosi alarm o obecności złodziei w domu. Adoratorzy chowają się do szafy, a ich obecność demaskuje ostatecznie główny bohater.

Rodzice Zuty są rozwścieczeni, zaczyna się bijatyka, a Józio ucieka z miejsca.

Miętus postanawia znaleźć swojego parobka w drodze na wieś z Józiem, jednak w żadnym ze spotkanych na drodze wieśniaków nie widzi „autentyczności”, każdy wydaje mu się być sztuczny. Chłopcy docierają do dworku w Bolimowie (mieszka tam wujostwo Józia), czują się tam jednak trochę niezręcznie, ponieważ ciotka i wuj traktują ich jak dzieci.

Później Miętus kontynuuje swoje poszukiwania parobka, próbuje zaznajomić się z Walkiem, który służy u Hurleckich. Chce, żeby Walek uderzył go w twarz, ale parobek nie rozumie intencji Miętalskiego — policzek ma symbolizować równość między klasami społecznymi. 

Wreszcie Miętus i Józio opuszczają Bolimowo, ale wracają, żeby zabrać ze sobą parobka Walka. Budzą jednak Hurleckich i rozpoczyna się bójka. 

Józio ostatecznie ucieka i zabiera ze sobą Zosię, wpada w kolejną formę, tym razem zakochanego porywacza. Bohater zdaje sobie sprawę, że po prostu nie da się uciec od formy.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Ferdydurke — plan wydarzeń

1. Józio w wieku trzydziestu lat nie czuje się ani dorosłym, ani też dzieckiem.
2. Zjawia się profesor Pimko i porywa bohatera ze sobą do szkoły.
3. Uczniowie w szkole są kształceni (upupiani) według utartych schematów – formy.
4. Pojedynek Syfona z Miętusem (gwałt przez uszy).
5. Lekcja polskiego — Słowacki wielkim poetą był.
6. Pojedynek na miny Miętusa i Syfona.
7. Samobójstwo Syfona.
8. Wizyta w domu Młodziaków.
9. Podstęp Józia — listy do Pimki i Kopyrdy.
10. Zjawienie się adoratorów w pokoju Zuty.
11. Wycofanie się Młodziaków z pozornej nowoczesności.
12. Józio i Miętus udają się do Bolimowa w poszukiwaniu parobka.
13. Bratanie Miętusa z Walkiem (prostym, ale prawdziwym parobkiem).
14. Opuszczenie dworku Hurleckich jako porywacz Zosi (kolejna forma).

O czym jest Ferdydurke?

Powieść awangardowa z okresu międzywojennego mówi o zagadnieniach skoncentrowanych wokół dojrzewania. Pokazane jest, jak często ludzie popadają w schematy (formy). 

Józio ma dość nietypowe przygody, w wieku około 30 lat zostaje wysłany do szkoły (tutaj demaskuje szkołę i formę, jaką narzuca system edukacji). Następnie zabrany do mieszkania Młodziaków (Młodziakowie przez podstęp Józia i związek Zuty z profesorem Pimką wyrzekają się nowoczesności), a ostatecznie bohater udaje się na wieś do dworku w Bolimowie.

Ferdydurke jest pewnego rodzaju satyrą, która obrazuje Polaków. Pokazuje wady systemu edukacji, schematyczne zachowania. Zresztą sam Józio też jest nie do końca dojrzały i do końca fabuły popada w kolejne formy.

Gęba, pupa, łydka – te określenia, a właściwie ich sens mają ukazać, jak łatwo narzucić człowiekowi schematy postępowania.

Można wyodrębnić 3 części Ferdydurke:

• Powieść o dojrzewaniu i  schematom w edukacji (szkoła)
• Powieść obyczajowa ukazująca fałszywą nowoczesność (mieszkanie Młodziaków)
• Powieść dworkowa (posiadłość Hurleckich)

Ferdydurke pokazuje historię człowieka, który w ciągu swojego życia (zwłaszcza w czasach szkolnych) wciela się w różne role, często narzucane przez społeczeństwo. Relacje międzyludzkie są często określone przez pewne schematy, przez co tracą na swojej autentyczności.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Ferdydurke — pytania jawne

1. Znaczenie schematów w życiu człowieka. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Ferdydurke Witolda Gombrowicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

2. Groteskowy obraz świata. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Ferdydurke Witolda Gombrowicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 

3. Człowiek wobec presji otoczenia. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Ferdydurke Witolda Gombrowicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 

4. Człowiek wtłoczony w „Formę”. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Ferdydurke Witolda Gombrowicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst. 

5. Bohater w poszukiwaniu własnej tożsamości. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Ferdydurke Witolda Gombrowicza. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Matura 2024 – darmowe próbki notatek i pełny pakiet

Z wielką przyjemnością zachęcam wszystkich zainteresowanych do pobrania zupełnie darmowych próbek notatek do matury z języka polskiego dostępnych na naszej stronie w zakładce Darmowe materiały.

Nasze opracowania są starannie przygotowane i stanowią doskonałe narzędzie do przygotowań przed egzaminem maturalnym.

Chcesz otrzymać darmowy dysk z ponad 30 plikami PDF do matury? – podbijaj śmiało w wiadomości prywatnej na INSTAGRAMIE.

Dla tych, którzy są zdecydowani i chcą mieć pełen dostęp do naszych materiałów, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu.

Tam można nabyć pełne opracowania i kompleksowe notatki do matury z polskiego PDF, a cena za jedno opracowanie wynosi zaledwie około 60 groszy. To wyjątkowo korzystna oferta, która umożliwia zdobycie cennych materiałów edukacyjnych za niewielką opłatą.

Artykuł zawiera: Ferdydurke streszczenie, bohaterowie, interpretacja.