Pieśń o Rolandzie — czyli czym jest chansons de geste?

Pieśń o Rolandzie to nie tylko opowieść o bohaterstwie, ale także o lojalności, zdradzie i heroicznych wartościach. Roland jest uosobieniem rycerskiego ideału, ale jego śmierć podkreśla tragiczny aspekt tej tradycji. 

Epos ten jest również wyrazem chrześcijańskiego światopoglądu, a walka przeciwko Saracenom jest ukazana jako walka dobra ze złem. 

Zdrada Ganelona podkreśla konieczność wierności i lojalności wśród rycerstwa. Pieśń o Rolandzie jest zatem nie tylko opowieścią historyczną, ale również moralną, pełną symboliki i naukowych wartości.

• Pieśń o Rolandzie powstała prawdopodobnie w XI wieku i należy do cyklu karolińskiego.
• Kształtowała się wtedy kultura rycerska.
• Trubadurzy, czyli wędrowni śpiewacy, chodzili po świecie i wychwalali ideały oraz cnoty rycerzy.
• Pieśń o Rolandzie opowiada o wyprawie Karola Wielkiego z 778 roku, który wyruszył naprzeciw Arabom, aby wyzwolić Saragossę (Hiszpanię).
• W jednej z walk zginął siostrzeniec Karola Wielkiego — Roland.

Zanim zaczniemy dokładniej omawiać utwór Pieśń o Rolandzie, chcę najpierw przybliżyć Ci kontekst kultury średniowiecza, w której rycerze byli niemalże postaciami idealnymi. Ludzie postrzegali ich jako wzór do naśladowania, rycerzy w dzisiejszym świecie porównałbym do pewnego rodzaju celebrytów, ale w pozytywnym tego słowa znaczeniu.

Oprócz silnej sylwetki, żyli według cenionych wtedy wartości (ojczyzna, honor, Bóg, odwaga) – dziewczyny z dworów musiały z pewnością za nimi szaleć.

Pieśń o Rolandzie — kto napisał?

Najczęściej uważa się, że Pieśń o Rolandzie nie ma konkretnego autora i pozostaje nieznany, jednakże niektóre podejrzenia padają na średniowiecznego mnicha Turolda:

Tu kończy się pieśń, którą Turold spisał… 

Pieśń o Rolandzie — geneza

• To średniowieczny utwór przedstawiający etos rycerski, powstał w XI/XII wieku, należy do chansons de geste, czyli pieśni o bohaterskich czynach. 
• Tytuł wskazuje nam gatunek utworu oraz kim jest główny bohater.
• W średniowieczu panowały określone wzorce osobowe. Roland, czyli bohater utworu jest archetypem idealnego średniowiecznego rycerza, którego czyny to zbiór zasad i wartości charakterystycznych dla typowego idealnego wojownika — tak zwany etos rycerski.
• Treść dzieła opowiada o wyprawie króla Karola Wielkiego naprzeciw Arabom (Saracenom) w Hiszpanii w 778 roku, natomiast okoliczności zostały nieco zmienione i wyolbrzymione.
• Pieśń o Rolandzie mówi o etosie rycerskim, przedstawia także ideał władzy, męskiej przyjaźni (Roland i Oliwier). 
• Znajdziemy w nim także informacje o honorze, lojalności i stawianiu Boga na pierwszym miejscu.

Pieśń o Rolandzie — czym jest epos rycerski?

• Opisanie heroicznych czynów historycznie ważnych bohaterów.
• Wydarzenia są opisane na tle faktycznych wydarzeń.
• Ukazane są obyczaje, panujące zwyczaje, wzory, według jakich postępowali ówcześni ludzie (średniowiecze).
• Postaci są często wyidealizowane (np. Karol Wielki i jego prorocze sny).
• Utwór napisany podniosłym tonie (zwłaszcza opis śmierci Rolanda przepełniony patosem).
• Występują siły nadprzyrodzone — na przykład Anioły zabierające dusze Rolanda do nieba (Gabriel, Michał, Cherubin), czy ponownie proroczne sny Karola Wielkiego.
• Posiada rozbudowaną fabułę na tle wydarzeń historycznych.
• Epos ma formę wierszowaną.

Pieśń o Rolandzie — bohaterowie

Roland (Pieśń o Rolandzie bohaterowie)

To tytułowy bohater lektury Pieśń o Rolandzie.

Hrabia i siostrzeniec Karola Wielkiego, jest wzorem rycerza, pozostaje wierny swojemu panu, Bogu oraz swojej ojczyźnie. Jest dumny, ambitny, skory do walki. 

Honor jest dla niego ważniejszy niż własne życie. Głęboko wierzy w Boga, nosi zbroję i miecz (Durendal). Jednocześnie jest bardzo porywczy i honorowy — stawia się wrogom, mimo ich przewagi liczebnej.

Ma piękną twarz, ale jednocześnie świetnie włada bronią i jest niezwykle postawny.

Oprócz jego dobrych cech możemy także wyróżnić niezmierny upór oraz nierozwagę. Sam stawia się wobec liczniejszego wroga, odmawia pomocy króla.

Król Karol Wielki (Pieśń o Rolandzie bohaterowie)

Bardzo dobry władca, jego misją jest rozprawienie się z poganami.  Obrońca wiary. Dba o rycerstwo. Siwy, ma brodę, zawsze chodzi wyprostowany.

Uwielbiany przez lud. Ma prorocze sny, w których Bóg wstrzymuje dla niego słońce, by jego francuska armia dogoniła Saracenów.

Oliver (Pieśń o Rolandzie bohaterowie)

Przyjaciel Rolanda, jest człowiekiem prawym. Należy do grona chrześcijańskich rycerzy, gotowych do poświęcenia dla ojczyzny.

Ganelon (Pieśń o Rolandzie bohaterowie)

Doświadczony rycerz, król Karol Wielki ceni go za doświadczenie i często zasięga jego porad, ojczym Rolanda. 

Ganelon korzysta z zaufania Króla i potajemnie dogaduje się z Marsylem o podstępie.

Jest dumny, potężnie zbudowany, Król często radzi się u niego w sprawach wojskowych. 

Rywalizuje z Rolandem o względy króla, okazuje się być tchórzliwym i mściwym zdrajcą. Ginie skazany na rozerwanie przez konie.

Marsyl (Pieśń o Rolandzie bohaterowie)

Król Arabów, muzułmański władca Saragossy, który chce zawrzeć ugodę z Karolem, ale używa podstępu i knuje spisek z Ganelonem.

Bezwzględny i przebiegły, wciąż myśli, jak podejść Karola Wielkiego i spiskuje przeciw królowi.

Emir Baligant (Pieśń o Rolandzie bohaterowie)

Władca Babilonu, stoi po stronie armii arabskiej, pomaga Marsylowi w prowadzeniu wojny, ale ginie w pojedynku z Karolem.

Podstarzały, ale wciąż waleczny, szczerze nienawidzi chrześcijan.

Oda (Pieśń o Rolandzie bohaterowie)

Narzeczona Rolanda, pojawia się jedynie na końcu utworu. Umiera, gdy dowiaduje się o śmierci swojego ukochanego rycerza.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Pieśń o Rolandzie — plan wydarzeń

1. Król Karol toczy zwycięskie walki przez 7 lat, ostatnim bastionem do zdobycia pozostaje hiszpańska Saragossa, w której rządzi muzułmański władca Marsyl.
2. Marsyl (muzułmański władca Saragossy) nie planuje jednak się poddać i daje Karolowi propozycję pozornego pokoju (w zamian za wycofanie wojsk francuskich z Hiszpanii, Marsyl miałby stać się cersarskim wasalem).
3. Król wysyła Ganelona jako posła na rozmowę z Marsylem.
4. Ganelon okazuje się być zdrajcą i razem z Marsylem obmyślają plan, żeby zabić Rolanda i zastawić na niego pułapkę w wąwozie.
5. Ganelon po powrocie z poselstwa okłamuje Króla Karola Wielkiego, że Marsyl się zgodził na propozycję oddania połowy Hiszpanii i przyjęcia chrztu.
6. Rozpoczyna się bitwa w Wąwozie.
7. Karol wielki odkrywa, że Ganelon jest zdrajcą.
8. Roland walczy z Marsylem i ucina mu dłoń.
9. Ranny Roland jest ranny, przewaga Saracenów jest miażdżąca, chce przeżyć, aż powróci król.
10. Gdy Roland czuje, że jest już bardzo blisko, żeby umrzeć, idzie w stronę skały i chce zniszczyć swój miecz (żeby wrogowie go nie używali).
11. Po nieudanej próbie, wiedząc, że jego koniec jest bliski, wchodzi na szczyt góry, kładzie się i zaczyna modlitwę.
12. Kładzie pod sobą miecz oraz dmie w róg, obraca głowę w stronę Hiszpanii i umiera.
13. Wojska Karola zjawiają się na miejscu, gonią Saracenów i wygrywają bitwy.
14. Marsyl umiera.
15. Ganelon zostaje posądzony o zdradę, a jego śmierć ma się odbyć poprzez rozerwanie przez konie.
16. Karol Wielki przez proroczy sen, w którym objawił mu się Archanioł, wyrusza na kolejne podboje.

Pieśń o Rolandzie — streszczenie

Karol Wielki (król Francji) od wielu lat prowadzi walki z Saracenami (Arabami, wyznawcami islamu).

Francja (cesarstwo) prowadzi udane podboje, a ostatnią twierdzą do zdobycia jest Saragossa, gdzie rządzi muzułmański władca Marsyl.

Doradcy Marsyla podsuwają sprytny plan, żeby zawarł pozorny pokój z Karolem Wielkim. Roland jest przeciwko ugodzie, a Ganelon się na nią zgadza i tak doradza królowi Karolowi.

Król Karol wysyła do Saragossy Ganelona, który przekazuje warunki Karola Wielkiego. Marsyl ma przyjąć chrzest i oddać połowę Hiszpanii w ręce Francuzów (władze miałby sprawować w tej połowie Roland). Marsylowi nie podobają się ustalenia. 

Dochodzi do porozumienia, dopiero gdy Ganelon mówi o swoim planie pozbycia się Rolanda.

Chytry Ganelon dopuszcza się wtedy zdrady, knuje z Marsylem plan pozbycia się Rolanda.

Zdrajca Ganelon powraca z poselstwa i prób negocjacji, doradza królowi, by ten uczynił Rolanda dowódcą wojsk na tyłach (ustalił wspólnie z Marsylem, że wtedy wojska Saracenów otoczą wojska pod wodzą Rolanda i zostaną w pułapce w wąwozie).

Następnie przenosimy się na pole walki w wąwozie Roncevaux. Chrześcijan na czele z Rolandem jest bardzo mała część, natomiast wojska pogańskie są liczne. 

Pomimo tego, Roland nie decyduje się na wezwanie dodatkowego wsparcia — nie pozwala mu na to duma, rycerski honor i ambicja.

Roland wzywa pomocy, dopiero gdy zostaje ciężko ranny — dmie w róg. Francuzi stawiają opór i zacięcie walczą. 

Na oczach Rolanda ginie najlepszy przyjaciel Oliwier. 

Roland przed śmiercią podejmuje próbę zniszczenia swojego miecza, kładzie się twarzą zwróconą w stronę Hiszpanii i w stronę Boga wyciąga rękawicę. Po duszę Rolanda zjawiają się aniołowie.

Gdy Król Karol dociera na miejsce bitwy, widzi wielkie pobojowisko, w ramach zemsty rozpoczyna pościg za Saracenami.

Wszystko kończy się pomyślnie dla Francuzów. Francuska armia doszczętnie rozprawia się z Saracenami.

Ginie Marsyl i Emir Baligant, a wojska chrześcijańskie przejmują Saragossę. 

Oliwier i Roland zostają pochowani z honorami, a nad zdradzieckim Ganelonem odbywa się sąd — ostatecznie zostaje rozerwany przez konie i umiera.

Na końcu Karol Wielki ma proroczy sen, w którym objawia mu się archanioł Gabriel. Władca wyrusza na kolejne podboje.

Pieśń o Rolandzie — interpretacja

• Wzór rycerza – Ronald jest bardzo mocny fizycznie, ale także duchowo, dobrze posługuje się bronią, oddany swojemu władcy, ojczyzna jest dla niego bardzo ważna.
• Wzór władcy – Karol wielki jest rozważny, bo korzysta ze swoich doradców, żeby podejmować ważne decyzje. Sprawiedliwy, bo wszystkich nieprawych stawia przed sądem, troszczy się o swoich podwładnych i walczy z poganami.
• Ars moriendi — sztuka umierania i bardzo często poruszany wątek w dziełach średniowiecznych. Śmierć jest przedstawiona jako zakończenie ziemskiej przygody. Roland umiera bardzo bohatersko, udaje się wtedy na wzgórze i kładzie twarzą zwróconą w stronę Hiszpanii. Próbuje zniszczyć swój ukochany miecz, aby nie dostał się w ręce wrogów. Na koniec zstępują Aniołowie, którzy zabierają jego ciało i duszę do raju.
• Tło historyczne to wyprawa króla Franków do Hiszpanii w 778 roku. Kończy się zwycięstwem armii Karola Wielkiego przeciwko Saracenom.
• Pieśń pokazuje walkę świata chrześcijańskiego (cechy dobre) i pogańskiego (cechy negatywne). Ważnym wątkiem jest miłość do ojczyzny i dobro narodowe.
• Wysoką wagę utwór przywiązuje też do kodeksu rycerskiego — opartego na miłości do władcy, Boga i przyjaciół. 
• Język jest prosty, ale zarazem emocjonalny. Występują drastyczne opisy walk.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Pieśń o Rolandzie — co ważne na maturę?

Koniecznie zapoznaj się z opisem wzoru rycerza idealnego, który z pewnością może się przydać na maturze ustnej z języka polskiego.

Matura 2024 – darmowe próbki notatek i pełny pakiet

• Z wielką przyjemnością zachęcam wszystkich zainteresowanych do pobrania zupełnie darmowych próbek notatek do matury z języka polskiego dostępnych na naszej stronie w zakładce Darmowe materiały.
• Nasze opracowania są starannie przygotowane i stanowią doskonałe narzędzie do przygotowań przed egzaminem maturalnym.
• Chcesz otrzymać darmowy dysk z ponad 30 plikami PDF do matury? – podbijaj śmiało w wiadomości prywatnej na INSTAGRAMIE.
• Dla tych, którzy są zdecydowani i chcą mieć pełen dostęp do naszych materiałów, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu.
• Tam można nabyć pełne opracowania i kompleksowe notatki do matury z polskiego PDF, a cena za jedno opracowanie wynosi zaledwie około 60 groszy.
• To wyjątkowo korzystna oferta, która umożliwia zdobycie cennych materiałów edukacyjnych za niewielką opłatą.

Artykuł zawiera: Pieśń o Rolandzie – stresczczenie, bohaterowie, interpretacja, wnioski, najważniejsze motywy.