Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie. Omów zagadnienie na podstawie Katedry Jacka Dukaja

Od zarania dziejów ludzie starali się zrozumieć świat, który ich otacza. Jedni opierają się na nauce, szukając dowodów, obserwując, eksperymentując i formułując teorie, które można weryfikować i podważać. Dla nich rzeczywistość to to, co można zobaczyć, dotknąć, zmierzyć i wyjaśnić. 

Inni natomiast wierzą w zjawiska, które wykraczają poza zmysły – w metafizykę, duchowość i rzeczy niewidzialne. Dla tych ludzi świat jest pełen tajemnic, które można jedynie odczuć i zrozumieć poprzez wiarę i intuicję. 

Dzisiaj rozważymy te dwa sposoby mówienia o świecie (naukowy i metafizyczny), odwołując się do różnych dzieł literackich, poczynając od opowiadania z gatunku science fiction pod tytułem Katedra autorstwa Jacka Dukaja.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie – pełne pytanie jawne

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie. Omów zagadnienie na podstawie Katedry Jacka Dukaja. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie — skąd brać konteksty?

• Katedra
• Romantyczność
• Lalka
• Mały Książę
• Antygona

Matura ustna — przydatne linki

Zanim zaczniemy omawiać zagadnienie nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie, chcę przekazać Ci kilka ważnych miejsc, do których warto zajrzeć przed maturą ustną z języka polskiego.

• Lista pytań jawnych na maturę ustną z języka polskiego
• Przykładowe wypowiedzi na 100% – matura ustna

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie — Katedra (Jacek Dukaj)

Opowiadanie Katedra Jacka Dukaja, opublikowane w 2000 roku, to niezwykle intrygujący przykład literacki, który ukazuje zderzenie dwóch fundamentalnych sposobów rozumienia świata: nauki i metafizyki. 

Historia skupia się na losach księdza Pierre’a Lavone, który zostaje wysłany przez Kościół na planetę Róg, aby zbadać tajemnicze zjawiska mające miejsce przy grobie Izmira Predu. 

Izmir Predu to postać o statusie męczennika, który odebrał sobie życie, aby jego towarzysze z misji kosmicznej mogli przeżyć. Ta ofiara stała się zarzewiem niezwykłych wydarzeń – nad jego grobem zaczyna wyrastać katedra, której struktura i natura budzą zdumienie oraz niepokój.

Katedra, będąca głównym punktem opowiadania, nie jest zwykłą budowlą. Zbudowana z tajemniczego materiału, zwanego żywokrystem, nie tylko rośnie w sposób niezrozumiały dla nauki, ale również emanuje aurą, która wpływa na ludzi w jej pobliżu. 

Żywokryst to substancja nieznanego pochodzenia, która wydaje się mieć własne życie, oddziałując na rzeczywistość w sposób wykraczający poza racjonalne pojmowanie. Dla księdza Lavone, który z początku podchodzi do swojej misji z chłodnym racjonalizmem i naukową ciekawością, katedra staje się wyzwaniem dla jego wiary i przekonań.

Z początku Lavone reprezentuje podejście czysto naukowe – jest sceptyczny wobec opowieści o cudach, które mają miejsce w pobliżu katedry. Jego zadaniem jest racjonalne zbadanie tych zjawisk i znalezienie naukowego wyjaśnienia dla tego, co inni nazywają cudami. 

Jednak, w miarę jak coraz bardziej angażuje się w badania nad katedrą, Lavone sam zaczyna doświadczać niezwykłych zdarzeń, które stopniowo podważają jego wiarę w wyłączność naukowego podejścia do rzeczywistości.

Przełomowym momentem w opowiadaniu jest chwila, w której ksiądz Lavone zostaje zainfekowany żywokrystem. To wydarzenie staje się punktem zwrotnym, w którym naukowiec zaczyna przechodzić na stronę metafizyki – jego racjonalne myślenie ustępuje miejsca doświadczeniom, których nie potrafi wytłumaczyć. Lavone stopniowo staje się częścią katedry, zarówno dosłownie, jak i w przenośni, zatracając się w jej tajemniczej naturze.

Katedra Dukaja nie tylko przedstawia zderzenie nauki i metafizyki, ale również ukazuje, jak te dwa sposoby rozumienia świata mogą się przenikać i uzupełniać. Katedra, będąca metafizycznym zjawiskiem, staje się dla nauki wyzwaniem, którego nie można w pełni objąć ani zrozumieć. Laboratoria, w których badane są fragmenty żywokrystu, nie potrafią dostarczyć wyjaśnień, które zaspokoiłyby potrzeby racjonalnego umysłu. Tym samym Dukaj podkreśla ograniczenia nauki w obliczu nieznanego i tajemniczego.

Opowiadanie można także odczytywać jako refleksję nad granicami ludzkiego poznania. W Katedrze nauka nie jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie pytania – rzeczywistość okazuje się bardziej skomplikowana i tajemnicza, niż jesteśmy w stanie zrozumieć za pomocą dostępnych narzędzi. Ksiądz Lavone, który początkowo wyznawał naukowy racjonalizm, ostatecznie staje się świadkiem i ofiarą sił, które wykraczają poza ludzką logikę i rozum.

Inspiracja do Katedry pochodzi również z rzeczywistego dzieła architektury – Sagrada Familia w Barcelonie. Podobnie jak Antonio Gaudi, który poświęcił życie budowie katedry i został pochowany w jej wnętrzu, podobnie jak Izmir Predu, na którego grobie zaczęła rosnąć tajemnicza budowla.

Dukaj nawiązuje do symboliki nieskończonej budowy i ludzkiego dążenia do zrozumienia tego, co niepoznawalne. 

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie — Romantyczność

Ballada Romantyczność Adama Mickiewicza, opublikowana w 1822 roku jako część tomu Ballady i romanse, stała się manifestem polskiego romantyzmu i kluczowym tekstem w debacie między zwolennikami racjonalizmu a tymi, którzy opowiadali się za duchowością i intuicją. 

Mickiewicz w utworze tym przedstawia spór między dwoma skrajnymi postawami: sercem, symbolizującym wiarę, intuicję i emocje, a rozumem, który reprezentuje racjonalizm, empirię i naukowe podejście do świata.

Ballada rozpoczyna się od opisu Karusi, młodej dziewczyny, która przeżywa wizję – widzi ducha swojego zmarłego ukochanego, Jasieńka. Karusia jest przekonana, że jej ukochany powrócił, aby z nią rozmawiać. W jej przeżyciach widać głębokie emocje, tęsknotę i wiarę w możliwość kontaktu ze zmarłymi, co jest charakterystyczne dla romantycznego spojrzenia na świat, gdzie duchowość i metafizyka odgrywają kluczową rolę.

W balladzie występuje także postać starca, który reprezentuje racjonalizm i naukowy światopogląd. Starzec nie wierzy w wizje Karusi, uważa je za majaczenia, za iluzje stworzone przez jej umysł, będące wynikiem jej bólu i cierpienia. 

Jego postawa jest typowa dla oświeceniowego podejścia do świata, gdzie dominuje przekonanie, że rzeczywistość można poznać jedynie za pomocą rozumu, badań empirycznych i obserwacji. Starzec kwestionuje prawdziwość doświadczeń Karusi, twierdząc, że są one irracjonalne i nie mają podstaw w rzeczywistości. W jego oczach świat jest miejscem, które da się wyjaśnić poprzez szkiełko i oko, czyli przez analizę i logiczne myślenie.

Jednak głos starca zostaje zakwestionowany przez narratora, który staje po stronie Karusi i prostego ludu, wierzącego w jej wizje. Narrator, będący wyrazicielem romantycznych przekonań, krytykuje ograniczoność racjonalizmu i empiryzmu, które nie potrafią objąć pełni ludzkiego doświadczenia. 

W kulminacyjnym momencie utworu narrator zwraca się bezpośrednio do starca słowami „Czucie i wiara silniej mówi do mnie / Niż mędrca szkiełko i oko”, co stanowi esencję romantycznej filozofii. 

Sugeruje, że prawdziwe poznanie świata nie polega jedynie na chłodnym analizowaniu faktów, ale na głębokim odczuwaniu i wierze w rzeczy, które nie są dostępne dla zmysłów.

Ballada Romantyczność przedstawia konflikt między romantyzmem a oświeceniem, który dominował w kulturze europejskiej na przełomie XVIII i XIX wieku. Oświecenie kładło nacisk na rozum, naukę i postęp, wierząc, że ludzki umysł jest w stanie zrozumieć i wyjaśnić każdy aspekt rzeczywistości. 

Romantyzm natomiast był reakcją na tę racjonalną dominację, podkreślając wartość emocji, intuicji, duchowości i natury. W romantycznym ujęciu rzeczywistość jest pełna tajemnic i cudów, które wykraczają poza zdolności poznawcze rozumu.

W Romantyczności Mickiewicz staje zdecydowanie po stronie romantyzmu, wzywając do otwarcia się na to, co niewidzialne i niemierzalne. W wizji Karusi zawarta jest idea, że istnieją aspekty ludzkiego doświadczenia, które nie poddają się racjonalnej analizie, lecz które są prawdziwe i ważne właśnie dlatego, że są odczuwane sercem. 

Prosty lud, wierzący w prawdziwość wizji Karusi, jest przedstawiony jako bliższy prawdy niż starzec, którego racjonalizm ogranicza jego zdolność do zrozumienia pełni życia.

Romantyczność Adama Mickiewicza to zatem nie tylko opowieść o dziewczynie, która widzi ducha ukochanego, ale przede wszystkim głęboka refleksja nad granicami ludzkiego poznania i spór między dwoma wielkimi prądami myślowymi. 

Mickiewicz, jako przedstawiciel romantyzmu, odrzuca oświeceniowy racjonalizm jako zbyt ograniczony, podkreślając, że prawdziwe zrozumienie świata wymaga zarówno rozumu, jak i serca, które potrafi dostrzec to, co niewidoczne dla oczu.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie — Lalka (Stanisław Wokulski)

Postać Stanisława Wokulskiego z powieści Lalka Bolesława Prusa to jeden z najbardziej złożonych i wielowymiarowych bohaterów literatury polskiej XIX wieku. Jego charakter, życie i dążenia stanowią fascynujący przykład przenikania się dwóch pozornie sprzecznych światów: nauki, będącej domeną racjonalizmu i empiryzmu, oraz metafizyki, obejmującej duchowość, romantyczne tęsknoty i wiarę w to, co wykracza poza rozumowe poznanie. 

Wokulski, jako bohater, który jednocześnie wciela w życie ideały pozytywizmu i romantyzmu, staje się symbolem człowieka rozdartego między tymi dwoma rzeczywistościami.

Z jednej strony, Stanisław Wokulski to racjonalny pozytywista, który zdobył wykształcenie w dziedzinie nauk przyrodniczych i technicznych. Jego pasja do nauki przejawia się w fascynacji wynalazkami, nowymi technologiami oraz chęcią zastosowania wiedzy naukowej do poprawy warunków życia społecznego. 

Przykładem tego jest jego znajomość z profesorem Geistem, wynalazcą i naukowcem, który zaprasza Wokulskiego do współpracy nad nowatorskimi projektami. Geist jest uosobieniem naukowej pasji, a ich relacja pokazuje, że Wokulski jest otwarty na to, co racjonalne, nowoczesne i przyszłościowe. 

Wokulski przejawia także pozytywistyczną troskę o społeczny postęp – widać to w jego działaniach na rzecz poprawy warunków życia najuboższych, na przykład poprzez pomoc Magdalence, która znajduje się na skraju upadku jako prostytutka, czy też w próbach rozwiązania problemów nierówności społecznych na Powiślu (pomoc Wysockiemu). W ten sposób Wokulski jawi się jako człowiek czynu, który w praktyce realizuje pozytywistyczne ideały pracy organicznej i pracy u podstaw.

Jednak w tej samej osobie, która tak bardzo ceni naukę i postęp, istnieje również silna skłonność do romantyzmu, wyrażająca się w jego uczuciach i dążeniach, które mają charakter bardziej metafizyczny niż racjonalny. 

Najwyraźniej widać to w jego obsesji na punkcie Izabeli Łęckiej, która staje się dla niego uosobieniem ideału miłości romantycznej. Wokulski gotów jest na wielkie poświęcenia, by zdobyć jej serce – inwestuje ogromne sumy pieniędzy, zdobyć serce Izabeli i zbliżyć się do wyższych, arystokrackich sfer. Podnosi nawet cenę kamienicy Łęckich do astronomicznych 90 tysięcy rubli, co jest aktem irracjonalnym z punktu widzenia jego wcześniejszych zasad ekonomicznych. To wszystko robi z nadzieją, że jego miłość zostanie odwzajemniona, choć świadomy jest przepaści społecznej, która dzieli go od Izabeli.

Wokulski w swoim dążeniu do zdobycia Izabeli przypomina typowego bohatera romantycznego – jest gotów do poświęceń, ryzyka, a nawet do porzucenia swoich dotychczasowych wartości, aby osiągnąć cel. 

Jego uczucia są pełne sprzeczności – z jednej strony, intelektualnie zdaje sobie sprawę z próżności i powierzchowności Izabeli, z drugiej jednak jego serce nie potrafi oderwać się od marzenia o idealnej miłości. W ten sposób Wokulski staje się postacią tragiczną, rozdwojoną między racjonalnością a irracjonalnością, nauką a metafizyką.

To wewnętrzne rozdwojenie Wokulskiego jest jednym z głównych tematów Lalki i świadczy o złożoności ludzkiej natury, która nie może być sprowadzona wyłącznie do jednego systemu wartości. Wokulski, który z jednej strony jest człowiekiem czynu i rozumu, z drugiej strony jest marzycielem i romantykiem, uosabia konflikt, który był charakterystyczny dla epoki przełomu między pozytywizmem a romantyzmem. 

W jego postaci Prus ukazuje, że człowiek nie jest w stanie uciec od swoich wewnętrznych sprzeczności – że nauka i metafizyka są dwoma aspektami tej samej ludzkiej natury, które współistnieją w napięciu, często prowadząc do osobistych dramatów.

Wokulski, mimo swoich osiągnięć i zdolności, ostatecznie przegrywa – zarówno jako pozytywista, który nie jest w stanie zrealizować swoich planów społecznych, jak i jako romantyk, którego miłość do Izabeli kończy się klęską. Jego postać ukazuje, że nauka i metafizyka, choć mogą współistnieć, nie zawsze prowadzą do harmonii i spełnienia. 

Stanisław Wokulski to bohater, w którym spotykają się i ścierają dwa wielkie prądy myślowe XIX wieku – racjonalny pozytywizm i duchowy romantyzm.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie — Mały Książę

Mały Książę Antoine’a de Saint-Exupéry’ego to jedna z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych powieści XX wieku, która w swojej prostocie skrywa głębokie filozoficzne i metafizyczne przesłanie. 

Jedną z kluczowych scen w książce, która w sposób wyjątkowy ukazuje napięcie między nauką a metafizyką, jest spotkanie Małego Księcia z lisem. Ta rozmowa, choć na pozór prosta, staje się symboliczną lekcją życia, w której nauka o relacjach międzyludzkich, miłości i przyjaźni zostaje przedstawiona z perspektywy, która wykracza poza czysto racjonalne rozumienie rzeczywistości.

Lis, który pojawia się na drodze Małego Księcia, jest mądrym i doświadczonym przewodnikiem. Uczy chłopca jednej z najważniejszych lekcji, jakie Mały Książę przyswaja podczas swojej wędrówki przez różne planety: Dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu. To zdanie jest kluczowym przesłaniem powieści i wyraża metafizyczne podejście do świata, w którym najważniejsze wartości i prawdy są niewidoczne dla zmysłów i nie poddają się naukowej weryfikacji.

Nauka, która opiera się na obserwacji, analizie i dowodach, zostaje skonfrontowana z metafizyką, która zakłada istnienie rzeczy niemierzalnych, niematerialnych, ale równie, jeśli nie bardziej, istotnych dla ludzkiego życia. 

Lis wskazuje, że relacje międzyludzkie, uczucia takie jak miłość i przyjaźń, nie są czymś, co można zobaczyć, zrozumieć za pomocą naukowego podejścia, czy zmierzyć za pomocą narzędzi. Są to wartości, które można odczuć i zrozumieć jedynie sercem, intuicją, wewnętrznym doświadczeniem.

Spotkanie z lisem to moment, w którym Mały Książę zaczyna pojmować, że prawdziwe znaczenie życia nie polega na poznawaniu świata poprzez liczby i fakty, ale na odkrywaniu tego, co niewidoczne – relacji, uczuć, duchowości. 

Lis mówi językiem metafizycznym, który jest w opozycji do racjonalnego, naukowego podejścia, jednak nie neguje go, ale raczej uzupełnia. Świat przedstawiony przez lisa jest światem, w którym wartością jest to, co duchowe, niewidzialne, nieuchwytne – świat, który nauka może próbować opisać, ale nigdy nie zrozumie w pełni.

Przesłanie lisa dotyczy również procesu oswajania, który w jego interpretacji oznacza nawiązywanie głębokich, osobistych relacji. Oswajanie to akt, który wymaga czasu, cierpliwości i otwartości na to, co niepoznawalne w sposób racjonalny. Jest to proces, który prowadzi do wytworzenia więzi, której nie da się zobaczyć ani zrozumieć przez szkiełko i oko, ale która staje się fundamentalna dla zrozumienia samego siebie i świata wokół nas.

Nauka, która w Małym Księciu jest reprezentowana przez bardziej dorosły sposób myślenia – twardo stąpający po ziemi, skłonny do liczenia, kalkulowania, mierzenia – zostaje skonfrontowana z podejściem metafizycznym, reprezentowanym przez lisa. 

Lis przypomina Małemu Księciu (i czytelnikom), że w świecie istnieją rzeczy, które są nieuchwytne dla zmysłów, które wymagają otwartości serca i umysłu. Jest to nie tylko lekcja o miłości i przyjaźni, ale również głębsza refleksja nad tym, jak postrzegamy i interpretujemy rzeczywistość.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie — Antygona

Utwór Antygona stanowi głęboki traktat na temat konfliktu między dwoma fundamentalnymi porządkami: prawem ludzkim, które można rozumieć jako racjonalne, zorganizowane na podstawie rozumu i porządku społecznego, oraz prawem boskim, odwołującym się do wartości duchowych, moralnych i metafizycznych. 

Postacie Antygony i Kreona reprezentują te dwa odmienne sposoby myślenia i mówienia o świecie, a ich zderzenie prowadzi do tragicznych konsekwencji.

Kreon, król Teb i wuj Antygony, staje na straży prawa ludzkiego. Dla niego najważniejsze jest utrzymanie porządku w państwie, opartego na zasadach racjonalnych, które mają zapewnić stabilność i bezpieczeństwo. Jako władca, Kreon ustanawia prawo, które zakazuje pochówku Polinejkesa, uznanego za zdrajcę miasta. 

Jego decyzja wynika z przekonania, że dobro państwa i jego mieszkańców jest nadrzędne wobec jednostkowych interesów. Kreon postrzega swoje prawo jako racjonalne i konieczne, oparte na logice i rozumie, mające na celu zapewnienie porządku społecznego. W tym kontekście jego podejście można utożsamiać z naukowym spojrzeniem na rzeczywistość, gdzie priorytetem jest to, co można zorganizować, zmierzyć i kontrolować.

Antygona, siostra Polinejkesa, stanowi całkowite przeciwieństwo Kreona. Kieruje się ona niepisanym prawem boskim, które nakazuje pochować zmarłego zgodnie z tradycją i religijnymi nakazami. Dla Antygony prawo boskie, które ma charakter metafizyczny, jest absolutnie nadrzędne wobec prawa ludzkiego. Wierzy, że dusza jej brata zasługuje na godny pochówek, a zaniechanie tego obowiązku grozi wiecznym potępieniem. 

Jej postawa jest głęboko zakorzeniona w wierze i tradycji, w przekonaniu, że istnieją prawa wyższe niż te ustanowione przez człowieka – prawa, które są niezmienne, święte i niezależne od ludzkiej woli. Antygona staje się uosobieniem postawy metafizycznej, w której duchowe i moralne zasady przewyższają racjonalne, ziemskie prawa.

Konflikt między Kreonem a Antygoną to nie tylko starcie dwóch jednostek, ale także dwóch odmiennych światopoglądów. Kreon, reprezentujący prawo ludzkie, odrzuca boską interwencję w sprawy państwowe, stawiając na pierwszym miejscu swoje prawo do rządzenia i ustanawiania zasad, które mają służyć dobru ogółu. Jego decyzje są racjonalne, oparte na kalkulacji i potrzebie utrzymania porządku. 

Z drugiej strony, Antygona odrzuca te zasady, uważając je za sprzeczne z prawami boskimi, które są niezmienne i niezależne od ludzkiej woli. Jej bunt przeciwko Kreonowi nie jest zwykłym aktem nieposłuszeństwa, lecz wyrazem głębokiego przekonania, że istnieją wartości wyższe, których człowiek nie ma prawa naruszać.

Tragizm Antygony polega na tym, że obie postacie mają rację w swoim przekonaniu. Kreon ma obowiązek dbać o dobro państwa i swoich poddanych, jednak w swojej bezkompromisowości staje się ślepy na inne wartości, co prowadzi do jego upadku. 

Finał tej tragedii jest pełen goryczy. Kreon, który początkowo nieugięty w swoim przekonaniu o słuszności własnych decyzji, ostatecznie traci wszystko, co było dla niego najważniejsze – swoją rodzinę i autorytet. 

Jego racjonalne, oparte na porządku prawo, prowadzi go do zguby, ponieważ zapomniał o wartościach duchowych, które są równie ważne. Antygona natomiast, wierna swoim przekonaniom, ginie, ale pozostaje niezłomna w swojej wierze, co czyni ją tragiczną bohaterką, która gotowa jest oddać życie za swoje przekonania.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie — wnioski

Nauka i metafizyka to dwa odmienne, ale wzajemnie się przenikające sposoby rozumienia świata, które często pojawiają się w literaturze. 

Nauka reprezentuje racjonalne, empiryczne podejście do rzeczywistości, opierające się na dowodach i logice, podczas gdy metafizyka odnosi się do duchowości, intuicji i wartości, które wykraczają poza to, co można zmierzyć i zobaczyć. 

Każdy z omawianych przykładów literackich ukazuje te dwa sposoby mówienia o świecie, podkreślając ich współistnienie i konflikt:

W opowiadaniu Katedra Jacka Dukaja ksiądz Pierre Lavone początkowo reprezentuje naukowe podejście do zjawisk, próbując racjonalnie wyjaśnić tajemnicze wydarzenia wokół katedry z żywokrystu. Jednak w miarę zgłębiania się w badania, Lavone odkrywa, że doświadczenia, które napotyka, wykraczają poza racjonalne zrozumienie, co prowadzi go do zaakceptowania metafizycznych aspektów rzeczywistości, aż w końcu sam staje się częścią tajemnicy, której nie da się objąć nauką.

Podobnie w Romantyczności Adama Mickiewicza widzimy konflikt między racjonalizmem a duchowością. Karusia, która widzi ducha swojego ukochanego, mówi językiem metafizyki, podczas gdy starzec kwestionuje jej wizje, opierając się na naukowym, racjonalnym podejściu. Narrator, reprezentujący romantyzm, odrzuca ograniczenia rozumu, podkreślając wagę serca i duchowych doświadczeń, co staje się manifestem romantycznego spojrzenia na świat.

Postać Stanisława Wokulskiego z Lalki Bolesława Prusa jest złożona, łącząc w sobie zarówno naukowe fascynacje, jak i romantyczne tęsknoty. Wokulski, jako pozytywista, ceni naukę i postęp, angażując się w działania społeczne i fascynując nowymi technologiami. Jednocześnie jego obsesja na punkcie Izabeli Łęckiej odzwierciedla metafizyczną, irracjonalną stronę jego natury, pokazując, że człowiek nie jest jednowymiarowy, a nauka i metafizyka mogą współistnieć w jego życiu, choć często prowadzą do tragicznych konsekwencji.

W Małym Księciu Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, rozmowa Małego Księcia z lisem ukazuje różnicę między racjonalnym a metafizycznym podejściem do życia. Lis uczy Małego Księcia, że najważniejsze rzeczy w życiu – takie jak miłość i przyjaźń – są niewidoczne dla oczu i można je zrozumieć tylko sercem. To przesłanie kontrastuje z bardziej racjonalnym, naukowym podejściem do rzeczywistości, sugerując, że pełne zrozumienie świata wymaga otwartości na to, co duchowe i niewidzialne.

Konflikt między Antygoną a Kreonem to starcie dwóch sposobów mówienia o świecie: prawo ludzkie, reprezentowane przez Kreona, jest racjonalne, oparte na porządku społecznym i logice (naukowe), natomiast prawo boskie, którego broni Antygona, opiera się na wartościach duchowych i moralnych (metafizycznych). Antygona wierzy, że istnieją wyższe, boskie zasady, które przewyższają ziemskie prawo, co prowadzi ją do tragicznego buntu przeciwko władzy Kreona.

Wszystkie te przykłady literackie ukazują, że nauka i metafizyka to dwa różne, ale niezbędne sposoby mówienia o świecie. 

Bohaterowie literaccy, zmagając się z pytaniami o naturę rzeczywistości, pokazują, że zarówno rozum, jak i duchowość odgrywają kluczową rolę w ludzkim życiu, a ich współistnienie, choć trudne, jest nieuniknione.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Matura język polski — darmowe próbki notatek i pełny pakiet

Z wielką przyjemnością zachęcam wszystkich zainteresowanych do pobrania zupełnie darmowych próbek notatek do matury z języka polskiego dostępnych na naszej stronie w zakładce Darmowe materiały.

Nasze opracowania są starannie przygotowane i stanowią doskonałe narzędzie do przygotowań przed egzaminem maturalnym.

Chcesz otrzymać darmowy dysk z ponad 30 plikami PDF do matury? – podbijaj śmiało w wiadomości prywatnej na INSTAGRAMIE.

Dla tych, którzy są zdecydowani i chcą mieć pełen dostęp do naszych materiałów, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu.

Tam można nabyć pełne opracowania i kompleksowe notatki do matury z polskiego PDF, a cena za jedno opracowanie wynosi zaledwie około 60 groszy.

To wyjątkowo korzystna oferta, która umożliwia zdobycie cennych materiałów edukacyjnych za niewielką opłatą.

Artykuł zawiera: Nauka i metafizyka jako dwa sposoby mówienia o świecie. Omów zagadnienie na podstawie Katedry Jacka Dukaja – opracowane pytanie jawne na maturę ustną.