Mendel Gdański — motywy, bohaterowie, streszczenie

Mendel Gdański to krótkie opowiadanie Marii Konopnickiej, które potępia nietolerancję oraz uprzedzenia w stosunku do ludności żydowskiej.

Warto zapoznać się z tym dziełem, ponieważ stanowi kopalnię motywów, które mogą przydać się na maturze i egzaminie ósmoklasisty.

Mendel Gdański — krótko o autorce

• Maria Konopnicka, autorka utworu, urodziła się w 1842 roku w Suwałkach.
• Po rozpadzie małżeństwa, samotnie wychowywała szóstkę dzieci.
• W twojej późniejszej twórczości walczyła o prawa kobiet. 
• Była osobą dość popularną, jej twórczość często bazowała na poezji ludowej.
• Warto wspomnieć, że Konopnicka jest autorką słów pieśni patriotycznej — Rota.

Mendel Gdański — geneza i znaczenie utworu

• Premiera utworu miała miejsce w 1890 roku — w Przeglądzie Tygodniowym.
• Mendel Gdański to reakcja Marii Konopnickiej na ataki wobec narodu żydowskiego w Polsce w XIX wieku (w tym pogrom warszawski w 1881 roku).
• Autorka wyraźnie potępia antysemityzm, a główny bohater kreowany jest jako postać pozytywna, dzięki której poznajemy niesprawiedliwość społeczną oraz stereotypowe patrzenie na świat i społeczność żydowską.

Mendel Gdański — gatunek literacki

• Mendel Gdański to zwięzłe, jednowątkowe opowiadanie.
• Przypomina scenkę rodzajową, w której zarysowuje się portret starego Żyda. 
• Utwór jest prosty w budowie, zwieńczony wyraźną puentą.
• Wszystko dzieje się pod koniec XIX wieku w Warszawie, a sama akcja trwa trzy dni.
• Tło historyczne stanowi pogrom Żydów przeprowadzony w Warszawie.

Mendel Gdański — bohaterowie

• Mendel Gdański — podstarzały mężczyzna, ma około 67 lat. Od dziecka czuje silną więź z Warszawą. Dorastał w biednej, ale za to bardzo kochającej rodzinie. Poznajemy też genezę imienia i nazwiska bohatera. Mendel — ponieważ był piętnastym dzieckiem w rodzinie, Gdański — podkreśla jego przywiązanie do Polski. Główny bohater opowiadania prowadzi swój sklep introligatorski. Sumiennie wypełnia swoje obowiązki, jest przy tym pozytywny i energiczny jak na swój wiek. Postać ta odznacza się pobożnością, w każdy piątkowy wieczór odprawia szabat. Wychowuje również swojego wnuka Kubusia, chce wpoić mu dobre wartości, takie jak: uczciwość, rzetelność, pracowitość.
• Kubuś (Jakub) – wnuk głównego bohatera, ma 10 lat i uczy się w gimnazjum. Jego matką jest zmarła siostra Mendla. Widać, że chłopiec nudzi się nauką w szkole, inne dzieci go wyzywają, co strasznie go dołuje. Często choruje, co martwi Mendla. W czasie pogromu zostaje ranny.
• Sąsiadki Mendla — szanują i bardzo dobrze znają głównego bohatera, dają Mendlowi wskazówki, jak uchronić się przed atakiem (postawić krzyżyk w oknie). Współczują mu i płaczą, gdy mężczyzna razem z wnukiem staje bezbronnie przy oknie.
• Student — sąsiad Mendla Gdańskiego, również radzi Mendlowi, żeby wziął swojego wnuka i uciekał przed rozpoczęciem ataku. W czasie pogromu chroni Żyda oraz chłopca swoim ciałem, to bohaterski i odważny mężczyzna.
• Zegarmistrz — mężczyzna polskiego pochodzenia, antysemita. Bardzo powierzchownie ocenia wszystkich ludzi, także na podstawie narodowości i pochodzenia. Nie dostrzega nic złego w potępianiu Żydów.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Mendel Gdański streszczenie

Poznajemy Mendla Gdańskiego — podstarzałego Żyda, który od ponad 27 lat mieszka w spokojnej kamienicy w Warszawie. Sąsiedzi dobrze go znają i uważają za poczciwego człowieka.

Jednak tego dnia dzieje się coś niepokojącego. Ze swojego warsztatu introligatorskiego, Mendel dostrzega grupkę wyrostków, którzy zjawiają się na ulicy nieopodal. Żydowi wydaje się, że nie mają oni dobrych zamiarów, w bohaterze budzą się złe przeczucia.

Jak wspomniałem — Mendel bardzo dobrze zna okolicę i jej mieszkańców. Sąsiedzi wzajemnie się szanują i miło odnoszą się względem siebie. 

Sam Mendel jest postacią bardzo pobożną, sprawuje cotygodniowe modlitwy i medytacje. Pewnego razu mali chłopcy śmiali się przez okno, widząc bohatera, który świętuje szabat.

Poznajemy też Jakuba, dziesięcioletniego chłopca, którym opiekował się Mendel po śmierci matki Kubusia.

Pewnego dnia wrócił on zdyszany z gimnazjum i skarżył się Mendlowi, że w szkole wyzywają go od „Żydów”. Mężczyzna poucza Jakuba, by nigdy nie wstydził się swoich korzeni.

Te małe zdarzenia sprawiają, że Mendla z dnia na dzień ogarnia coraz większy niepokój, już nie tylko o siebie, ale także o chłopca i jego przyszłość.

Na szczęście tego dnia nic złego się nie stało chłopcu, wrócił z lekcji szczęśliwy i z dobrą oceną.

Mendel przez chwilę się uspokaja. Jednak w jego warsztacie zjawia się klient z dokumentami do zszycia. Opowiada on Żydowi o plotkach krążących na mieście, że „podobno Żydów mają bić”.

Widzimy też hasła, które rozpowiadają mieszkańcy Warszawy, takie jak:

• Żyd ma swoje wykręty,
• Żyd zawsze Żydem,
• Was, Żydów, lęgnie się jak tej szarańczy.

Stary Mendel czuje się przybity. Kocha to miasto, uczciwie pracuje i zarabia. Zawsze staje po dobrej stronie i działa moralnie, zgodnie ze swoim symienie. Podkreśla, że wszyscy ludzie są dziećmi jednego Ojca. 

I tutaj się zaczyna cały dramat akcji. Następnego dnia rano do mieszkania Mendla wpada z hukiem jego sąsiad student, który krzyczy, żeby uciekał, bo „Żydów biją!”.

Główny bohater jednak postanawia zostać w miejscu, gdzie od lat mieszka. Z oddali słychać hałas zbliżającego się tłumu. 

Przed atakiem do mieszkania wpadają również zaprzyjaźnione sąsiadki, które radzą, by Mendel postawił w oknie krzyż (żeby pokazać, że mieszka tutaj chrześcijanin, wtedy atakujący tłum nic nie zrobi).

Mężczyzna stanowczo odmawia, nigdy nie wstydził się swojego pochodzenia i to samo wpajał Kubusiowi. 

Odważnie staje z chłopcem w oknie, ale to jeszcze bardziej podburza tłum. Mendel rozpoczyna modlitwę, a po jego policzkach zaczynają spływać łzy. 

W stronę okna zostaje rzucony kamień, który rani Kubusia. W obronie Mendla i chłopca staje student, który odpiera ataki swoim ciałem. Wtedy tłum się oddala i odchodzi.

Ostatni wątek akcji toczy się wieczorem w mieszkaniu. Mendlowi towarzyszy student, który się za nim wstawił i obronił Żyda.

Mendel jest przygnębiony, czuje jakby umarła w nim miłość do Polski – „u mnie umarło serce do tego miasto!”.

Mendel Gdański – najważniejsze motywy w lekturze

• Asymilacja — zakładała włączenie Żydów do polskiego społeczeństwa, ale przy zachowaniu odrębności religijnej.
• Antysemityzm — postawa wroga wobec narodu żydowskiego, wyrażana poprzez niechęć, agresję i dyskryminację.
• Motyw miasta — Mendel z całego serca kocha Warszawę, jego sąsiedzi są dla siebie życzliwi. Miejsce zamieszkania daje Żydowi poczucie bezpieczeństwa. Wszystko zmienia się, gdy polskie społeczeństwo pokazuje swoje uprzedzenia. Wraz z atakiem, umiera miłość Mendla do swojej „małej ojczyzny”.
• Motyw dziecka — Kubuś najpierw jest ofiarą w szkole, a podczas pogromu zostaje trafiony kamieniem. Mendel wychowywał go w duchu przyjaźni, dobroci i szacunku do pracy oraz drugiego człowieka — pogrom to gorzka lekcja życia i bolesne zderzenie z rzeczywistością.

Mendel Gdański – problematyka

• Jedno z najważniejszych haseł pozytywizmu to asymilacja Żydów (inne to praca organiczna, praca u podstaw i emancypacja kobiet).
• Mendel Gdański to odpowiedź Konopnickiej na antysemickie zachowania Polaków.
• Losy bohatera budzą współczucie i pokazują pesymistyczną wizję.
• Mendel z całej siły kocha Polskę, Warszawę i swoje otoczenie. Odrzuca całkowicie miłość, gdy zostaje zaatakowany, traci zupełnie poczucie związania i bezpieczeństwa do swojej „małej ojczyzny”.
• Konopnicka jednoznacznie potępia przejawy braku tolerancji wobec innych narodów. 

Budowa i język opowiadania – Mendel Gdański

• Występuje narracja trzecioosobowa.
• Narrator pozytywnie postrzega tytułowego bohatera, negatywnie zaś — Zegarmistrza (antysemitę).
• Często narracja prowadzona jest z perspektywy Mendla, poznajemy jego rozmyślania.
• Dzieło zawiera elementy gwary warszawskiej i żydowskiej.

Obraz Żydów w polskiej literaturze — przykłady

• Jankiel — z Pana Tadeusza, to postać pokazująca patriotyzm, jednocześnie pielęgnująca żydowskie zwyczaje (np. tradycyjny strój). Mieszkańcy Soplicowa szanują mężczyznę. Gra także koncert, podczas którego wybrzmiewa dumnie „Mazurek Dąbrowskiego”.
• Przechrzta — negatywny obraz Żydów zawiera się w lekturze Nie-boska komedia. Krasiński nazywa Żydów Przechrztami. Według autora Żydowi wykorzystują rewolucję dla własnych celów i korzyści, a ostatecznie do zniszczenia chrześcijaństwa. 

Matura 2024 – darmowe próbki notatek i pełny pakiet

Z wielką przyjemnością zachęcam wszystkich zainteresowanych do pobrania zupełnie darmowych próbek notatek do matury z języka polskiego dostępnych na naszej stronie w zakładce Darmowe materiały.

Nasze opracowania są starannie przygotowane i stanowią doskonałe narzędzie do przygotowań przed egzaminem maturalnym.

Chcesz otrzymać darmowy dysk z ponad 30 plikami PDF do matury? – podbijaj śmiało w wiadomości prywatnej na https://www.instagram.com/setkazpolaka/.

Dla tych, którzy są zdecydowani i chcą mieć pełen dostęp do naszych materiałów, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu.

Tam można nabyć pełne opracowania i kompleksowe notatki do matury z polskiego PDF, a cena za jedno opracowanie wynosi zaledwie około 60 groszy. To wyjątkowo korzystna oferta, która umożliwia zdobycie cennych materiałów edukacyjnych za niewielką opłatą.

Artykuł zawiera: Mendel Gdański streszczenie, Mendel Gdański bohaterowie.