Funkcje języka — ekspresywna, informatywna i tak dalej

Funkcje języka — wcale nie chodzi tutaj o nastolatka na imprezie w klubie, ale o konkretne zagadnienia z języka polskiego, które mogą Ci się przydać na lekcjach i egzaminach!

Na maturze i egzaminie ósmoklasisty często można spotkać się z zadaniem zawierającym funkcje języka. Na czym one polegają?

W arkuszu najczęściej możesz natrafić na polecenie, w którym będzie zamieszczony fragment tekstu, do Ciebie należy określić jaką funkcję języka on pełni, np.

• Warszawa jest stolicą Polski — to funkcja informatywna.
• Hej! Zrobiłaś pracę domową? — to funkcja fatyczna.
• Wiatr szeleści w gałęziach jak tajemnicza opowieść — to funkcja poetycka.
• Żałuję, że Cię poznałam! — to funkcja ekspresywna.

Trudne? Może trochę na początku (zwłaszcza nazwy), ale myślę, że po przeczytaniu tego artykułu nie będzie większych problemów i dowiesz się jak pokonać funkcje języka na języku polskim.

Funkcje języka — czym są?

W językoznawstwie, funkcje języka to różnorodne cele komunikacyjne, jakie język może pełnić w interakcji społecznej. 

W języku polskim podobnie jak w innych językach można wyróżnić kilka głównych funkcji języka, a mianowicie:

• funkcja informatywna
• funkcja ekspresywna
• funkcja impresywna
• funkcja poetycka (artystyczna)
• funkcja fatyczna
• funkcja metajęzykowa

Poniższej omówimy sobie wszystkie najważniejsze funkcje języka wraz z konkretnymi przykładami wypowiedzi.

Funkcja informatywna

Informatywna to najważniejsza, najbardziej podstawowa odmiana funkcji komunikatywnej tekstów.

Nadawca przekazuje odbiorcy za pomocą tekstu informacje o świecie, swoją wiedzę, przypuszczenia na temat osób, zjawisk, przedmiotów, świata zewnętrznego — jak na przykład w wiadomościach telewizyjnych.

W tekstach naukowych np. spotykamy szczegółowe, konkretne informacje z danej dziedziny wiedzy. 

W ich przekazie przeważają zdania oznajmujące, logiczna spójność, nazwy własne, terminy naukowe.

W rozmowie w sposób bezpośredni przekazywane są informacje o faktach i ocenach. Informacje przekazują również ogłoszenia prasowe, korespondencja urzędowa.

Ta funkcja ma na celu przekazywanie informacji, opisywanie faktów, sytuacji, obiektów itp. 

Jest używana, gdy chcemy coś powiedzieć lub przekazać w sposób neutralny, obiektywny, np. woda zamarza przy zerowej temperaturze w skali Celsjusza, woda wrze w temperaturze stu stopni Celsjusza.

Funkcja informatywna — przykłady

• Warszawa jest stolicą Polski.
• Woda zamarza przy zerowej temperaturze w skali Celsjusza.
• Słońce jest gwiazdą znajdującą się w centrum Układu Słonecznego.
• Ptaki są jajorodne, mają pióra i skrzydła.
• Ludzki mózg składa się z miliardów neuronów.
• Wzrost gospodarczy wyniósł 3% w ubiegłym roku.
• Minister spraw zagranicznych złożył oficjalne oświadczenie w sprawie konfliktu.
• Etyka to dziedzina filozofii zajmująca się badaniem norm moralnych.

Funkcja ekspresywna

Ekspresywna – o tej funkcji mówimy, gdy nadawca poprzez dobrane słownictwo i wykrzyknienia wyraża w tekście swoje emocje.

Ta funkcja skupia się na wyrażaniu uczuć, emocji, stanów emocjonalnych oraz osobistych opinii i doświadczeń.

Wykorzystuje się ją, aby wyrazić radość, smutek, złość, zdziwienie. Przykład: „Jestem bardzo szczęśliwy, że Cię wreszcie widzę!”

Funkcja ekspresywna (wyrażająca) – przykłady

• Jestem zaskoczony twoją decyzją!
• Czuję się strasznie smutny po tej wiadomości.
• Jestem dumny z twoich genialnych osiągnięć!
• Bardzo mnie irytuje ten hałas sąsiadów z góry.
• Jestem wściekły na ciebie za to, co zrobiłeś wczoraj!
• Czuję się bardzo smutny po stracie mojego ukochanego pieska.
• To strasznie przykre, że musieliśmy się rozstać po tylu latach.
• Wow! Nie spodziewałem się, że tak niespodziewanie to się potoczy.
• O tak! Wreszcie dostałem piątkę z rozprawki!
• Jestem z Ciebie dumny!
• Super, zaraz poznasz wszystkie funkcje języka!

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Funkcja impresywna 

Impresywna — wyraża dążenie nadawcy do kształtowania postaw i zachowań odbiorców.

Teksty o funkcji impresywnej są zróżnicowane pod względem wyrazu, od próśb („Chciałabym, żebyś zamknęła okno), poprzez rozkazy (Zamknij to okno!) do apeli, komend wojskowych (Padnij!)

Koncentruje się na wpływaniu na odbiorcę komunikatu, czyli na jego przekonanie, zachowanie lub emocje.

Występuje w formie poleceń, życzeń, próśb, gróźb itp. Przykład: „Proszę, zamknij drzwi!”

Funkcja impresywna często stosowana jest także w reklamach i przekazach marketingowych:

• Kup teraz produkt i zaoszczędź 50%!
• Padłeś? Powstań!
• Przyjdź i dostać teraz dwa produkty w cenie jednego!

Funkcja impresywna — przykłady

• Proszę, zamknij drzwi!
• Podaj mi sól, proszę.
• Przestań się tak głośno śmiać!
• Proszę, przyjdź na moje przyjęcie urodzinowe!
• Nie wolno ci tego robić!
• Proszę, przynieś mi wodę do picia.
• Zakaz wstępu!
• Może byłoby dobrze porozmawiać o tym z kimś innym?
• Nie ma mowy o innym terminie, załatw to jeszcze dzisiaj!

Funkcja poetycka (artystyczna)

Poetycka (funkcja artystyczna) – polega na zwracaniu uwagi odbiorcy na same znaki językowe. Tworząc teksty o funkcji poetyckiej, nadawca chce odbiorcę zachwycić, zaskoczyć, rozśmieszyć. 

Ta funkcja koncentruje się na aspektach estetycznych języka, takich jak rytm, harmonia, metafory, aluzje itp.

Jest używana, aby wywołać wrażenie piękna, zainteresowania, uznania. Przykład: „Serce jak wulkan miłości płonie”. 

Funkcja poetycka zazwyczaj pełna jest środków stylistycznych.

Funkcja poetycka (artystyczna) – przykłady

• Serce jak wulkan miłości płonie.
• Zielone światło serca bije w radosny taniec.
• Mleko księżyca kropi pola snów.
• Wiatr szeleści w gałęziach jak tajemnicza opowieść.
• Morze kołysze się w rytmie nieskończoności.
• Drzewa przybierają złote szaty, wita je jesienne słońce.
• Zmierzam ku gwiazdom, poprzez mgłę gęstą i cichą.
• Słodkie szepty szeleszczą w sennie zastygłym świetle.
• Czas płynie leniwie, jak senne krople deszczu.
• Twoje uśmiechy są jak promienie słońca, rozświetlające moje dni.
• Twoje oczy to diamenty świecące w mroku.

Można powiedzieć, że funkcja poetycka jest zastosowana w jakichś 99% utworów lirycznych (wierszy) — tak najłatwiej ją rozpoznać.

Mnie te zwroty przypominają jeszcze tanie podrywy z gimnazjum.

Funkcja fatyczna

Fatyczna — nawiązywanie, podtrzymywanie kontaktu, sygnalizowanie jego zakończenia. Wszelkie „hej!”, „Cześć!”, „Baj!”, „Bywaj!” – to znaki, że chcemy nawiązać, podtrzymać lub zakończyć akt mowy.

Wypowiedź ma sprawić, że coś się stanie, ma wywołać reakcje.

Przykład: „Dzień dobry, czy mógłbym za kawę zapłacić gotówką?” – spodziewamy się, że ktoś poinformuje nas o tej możliwości.

Funkcja fatyczna — przykłady

• Cześć, piłeś już kawę?
• Ej, czy możesz mi podać ołówek?
• Zamawiam dwa bilety na ten seans, idziesz ze mną?
• Chwila! Zgłaszam zastrzeżenie co do tego raportu.
• Siema, co u Ciebie słychać?
• Pa! Muszę już spadać.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Funkcja metajęzykowa 

Polega na używaniu języka do mówienia o języku samym w sobie, jego strukturze, zasadach, słowach itp.

Wykorzystuje się ją, na przykład, w definicjach, opisach gramatycznych, pytaniach o znaczenie słów. Przykład: „Co oznacza słowo przydawka?”.

Funkcja metajęzykowa — przykłady

• Co oznacza słowo emancypacja?
• Rzeczownik to rodzaj wyrazów pełniący funkcję podmiotu lub dopełnienia w zdaniu.
• Czy słowo „dom” to rzeczownik?
• Co to jest przysłówek?
• Jakie są rodzaje czasowników?

Funkcje języka — podsumowanie

Właśnie omówiliśmy najważniejsze funkcje języka, które mogą pojawić się na maturze i egzaminie ósmoklasisty.

Cieszę się, że Ci się udało! – to funkcja ekspresywna, jak coś.

Matura 2024 – darmowe próbki notatek i pełny pakiet

Z wielką przyjemnością zachęcam wszystkich zainteresowanych do pobrania zupełnie darmowych próbek notatek do matury z języka polskiego dostępnych na naszej stronie w zakładce Darmowe materiały.

Nasze opracowania są starannie przygotowane i stanowią doskonałe narzędzie do przygotowań przed egzaminem maturalnym.

Chcesz otrzymać darmowy dysk z ponad 30 plikami PDF do matury? – podbijaj śmiało w wiadomości prywatnej na INSTAGRAMIE.

Dla tych, którzy są zdecydowani i chcą mieć pełen dostęp do naszych materiałów, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu.

Tam można nabyć pełne opracowania i kompleksowe notatki do matury z polskiego PDF, a cena za jedno opracowanie wynosi zaledwie około 60 groszy. To wyjątkowo korzystna oferta, która umożliwia zdobycie cennych materiałów edukacyjnych za niewielką opłatą.

Artykuł zawiera: funkcje języka definicje, funkcje języka konkretne przykłady na język polski.