Fraszki Kochanowskiego — przykłady i interpretacja

Jan Kochanowski pisał swoje fraszki przez ponad 20 lat i stworzył ich około 300 – jak dobry wielosezonowy serial. Zostały one ostatecznie opublikowane w 1584 roku w trzech turach:

• Księgi pierwsze
• Księgi wtóre
• Księgi trzecie

Fraszki Kochanowskiego — kilka słów o autorze

Warto tutaj wprowadzić lekki kontekt biograficzny autora, ponieważ przewija się on regulanie we fraszkach.

Jan Kochanowski żył w latach 1530-1584 i pochodził ze szlacheckiej, dość zamożnej rodziny. Studiował na wielu europejskich uczelniach (np. w Padwie), przebywał także na dworze Zygmunta Augusta.

Ostatecznie osiadł w spokojnym dworku w Czarnolesie i rozpoczął spokojne, wiejskie życie w harmonii.

Właśnie tam powstał cykl trenów i dramat Odprawa posłów greckich. W Czarnolesie pisarza spotkała także tragiczna sprawa, czyli śmierć małej, ukochanej córeczki Urszulki (bohaterki trenów).

Fraszki Kochanowskiego — gatunek literacki

Fraszki to krótkie utwory, wierszowane, swobodnie poruszające przeróżne wątki, często ich koncepcja opiera się na humorze, konkretnym dowcipie z jakiegoś zjawiska, kluczowy jest także zaskakujący pomysł i puenta na końcu.

Język stosowany we fraszkach zazwyczaj ma charakter potoczny, zawiera szczegóły oraz przysłowia.

Kochanowski stosuje wiele epitetów i porównań. Warto zaznaczyć także często występujący komizm postaci (O doktorze Hiszpanie), słowny i sytuacji.

Fraszki można określić po prostu jako wnioski Jana Kochanowskiego z obserwacji świata, dotyczące ludzi, otoczenia.

Dzięki fraszkom poznajemy też obyczaje w XVI wieku, poczucie humoru ówczesnych mieszkańców Polski.

Fraszki Kochanowskiego — podział

W krótkich utworach Kochanowski zawarł piękno przyrody oraz uniwersalne prawdy o życiu (zdrowie, dom, patriotyzm).

Autor wraca też uwagę na przeciwstawne sobie zjawiska (młodość i starość). Pisarz nie powstrzymuje się także od pokazywania ludzkich wad, zachęca odbiorcę do zmiany na lepsze.

Wyżej opisałem ogólny zarys fraszek Kochanowskiego, ale można wyróżnić je na:

• Fraszki obyczajowe — poruszające wady ludzi, o tematyce biesiadnej (np. O doktorze Hiszpanie – pijaństwo i nadużywanie alkoholu).
• Fraszki filozoficzne (refleksyjne) – doceniają przyrodę i jej piękno, harmonię, skromność i spokój, prawdziwe wartości życiowe (Na Lipę, Na dom w Czarnolesie, Do gór i lasów).
• Fraszki patriotyczne — dotykają wartości narodowych, opowiadają o śmierci żołnierzy (np. fraszka Na Sokalskie mogiły).
• Fraszki miłosne — poruszające motyw miłości, zakochania, uczucia (np. Do Hanny).

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Fraszki Kochanowskiego — przykłady i interpretacja

Dzisiaj wspólnie omówimy i zinterpretujemy sobie kilka przykładowych fraszek Kochanowskiego, będą nimi:

• Fraszka „O doktorze Hiszpanie” (Nasz dobry doktor spać się od nas bierze)
• Fraszka „Na lipę” (Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie)
• Fraszka „Na dom w Czarnolesie” (Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje)
• Fraszka „O żywocie ludzkim” (Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy)
• Fraszka „Do gór i lasów” (Wysokie góry i odziane lasy!)

O doktorze Hiszpanie — interpretacja

We fraszce „O doktorze Hiszpanie” Kochanowski wyśmiewa zwyczaje panujące na dworze królewskim. W utworze występuje wyraźny podział na:

• Rozpoczęcie akcji — doktor opuszcza towarzystwo podczas kolacji i udaje się do swojego pokoju.
• Zawiązanie akcji — biesiadnicy odwiedzają doktora Hiszpana, który planował już iść spać.
• Akcję właściwą — przyjaciele zabierają ze sobą duży dzban wina.
• Punkt kulminacyjny — pokój Hiszpana jest zamknięty, dlatego wyważają siłą drzwi.
• Zakończenie (puenta) — wszyscy piją razem wino i się upijają.

Akcja toczy się podczas biesiady wieczorową porą. Jeden z uczestników skarży się, że doktor nie bawi się razem z nimi. Reszta osób uspokaja go, że jeszcze zdążą odwiedzić go po zakończeniu kolacji. 

Zebrani wyruszają razem z dzbanem wina do pokoju doktora, ale drzwi są zamknięte, dlatego siłą je wyważają. 

Wszystko zaczyna się od małej ilości wina, szklanka za szklanką i tak stuknęła już dziewiąta kolejka.

Doktor się upił – „trudny — powiada — mój rząd z tymi pany, szedłem spać trzeźwio, a wstanę pijany”.

Doktor Hiszpan upił się na całego, poznał prawdziwe polskie picie alkoholu — Kochanowski w ten sposób przedstawił nadużywanie trunków przez Polaków, chyba nadal aktualne, co?

Na lipę — interpretacja

Tym razem przechodzimy do fraszki „Na lipę”, która nie krytykuje zachowań i wad społecznych, ale raczej stanowi pochwałę przyrody oraz życia zgodnego z naturą, pełnego ładu i harmonii.

Rolę podmiotu lirycznego pełni lipa, która zwraca się do strudzonego wędrowca: „Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!”.

Drzewo posiada ludzkie cechy, poprzez apostrofę prosi człowieka, żeby na chwilę odetchnął i się zrelaksował.

Pod cieniem lipy zmęczony gość może schronić się przed słońcem, zaznać kojącego wiatru i usłyszeć piękny śpiew ptaków, bzyczenie owadów. 

Sen pod drzewem jest słodki. Poznajemy także korzyści płynące z przyrody, pszczoły produkują miód, który ostatecznie trafia na nasze stoły.

Lipa podczas swojego wywodu zwraca uwagę, że przez swoje liczne zalety jest ceniona przez właściciela, porównuje się z hesperyjskim sadem (z mitologii greckiej — miejsce, gdzie rosły złote jabłka).

We fraszce „Na lipę” widzimy motyw arkadii, krainy szczęścia. Kochanowski wprowadza liczne epitety (rozstrzelane cienie, chłodne wiatry, proste promienie).

Prawdopodobnie chodzi o drzewo, które rosło nieopodal dworku Kochanowskiego w Czarnolesie.

Na dom w Czarnolesie — interpretacja

Fraszki Kochanowskiego w dużej mierze dotykają harmonii życiowej i równowagi.

Na dom w Czarnolesie (Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoja) – w tej fraszce Jan Kochanowski ukazuje obraz dobrego Boga oraz domu rodzinnego, w którym człowiek znajduje spokój i bezpieczeństwo.

Fraszka przypomina formą modlitwę Kochanowskiego, który zwraca się do Stwórcy. Jan z Czarnolasu dziękuje Bogu za wszystkie otrzymane dary i prosi o dalszą opiekę.

Autor ma świadomość, że wiele w życiu zawdzięcza swojej pracy i wysiłkowi, ale nie dałby rady bez boskiego wstawiennictwa.

Jak wiesz z początku notatki, Kochanowski osiadł pod koniec życia w spokojnym Czarnolesie, właśnie tam doznał spokoju po wielu latach podróży oraz służenia na dworze króla Zygmunta Augusta (był jego sekretarzem).

Pisarz zauważa, że dobra materialne nie dają szczęścia — najważniejsze staje się zdrowie, ludzka życzliwość i skromność.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

O żywocie ludzkim — interpretacja

Jak widzieliście — fraszki Kochanowskiego dzielą się na 3 księgi. Omawiany utwór „O żywocie ludzkim” został umieszczony w księgach pierwszych i stanowi rozkminę filozoficzną.

Rolę podmiotu lirycznego pełni tutaj renesansowy humanista, który wypowiada się w imieniu większej ilości ludzi.

Kochanowski zwraca się do dużej zbiorowości, podkreślając przemijanie człowieka (motyw vanitas).

Kochanowski snuje refleksję nad rolą człowieka na świecie — wszystko, co czynią ludzie to fraszka, błahostka. Nasze działania na świecie są nieznaczące wobec wieczności.

Wszystko, co nas otacza, ma ulotny charakter — uroda, pieniądze, sława. Te rzeczy miną po naszej śmierci jak polna trawa.

Jan Kochanowski wprowadza motyw świata jako teatru (theatrum mundi). Człowiek pełni jedynie rolę marionetki, która po przedstawieniu (życiu) zostanie schowana do worka. 

Pisarz utożsamia się z ideą stoicyzmu, podchodzi ze spokojem do życia, przyjmuje wszystko, co przynosi mu los.

Podmiot liryczny we fraszce „O żywocie ludzkim” przekazuje odbiorcy, żeby z dystansem podchodzić do życia i niezbyt przywiązywać się do dóbr materialnych, które i tak przeminą.

Do gór i lasów — interpretacja

Fraszki Kochanowskiego często odnoszą się do otaczającej nas przyrody i krajobrazów. Tak właśnie się dzieje w utworze „Do gór i lasów”.

Jan Kochanowski pełny doświadczeń życiowych opowiada o swoich przejściach, zastanawia się nad wyborem dalszej ścieżki.

W utworze pojawiają się liczne elementy z życia Kochanowskiego. Poeta z tęsknotą opowiada o górach i lasach, w których się wychował. Bywał czasem nierozsądny, ale z nostalgią wspomina tamte czasy.

Pisarz opowiada także o bagażu doświadczeń, który nabył poprzez liczne podróże, studia, pracę na dworze Zygmunta Augusta. Porównuje się do Proteusza, który jako bóstwo morskie potrafił przemieniać się w zwierzęta, przedmioty.

W końcowej części fraszki „Do gór i lasów” Kochanowski podsumowuje swoje dokonania i zarazem snuje refleksję — co dalej? Pragnie czerpać z życia garściami — filozofia epikureizmu.

Matura 2024 – darmowe próbki notatek i pełny pakiet

Z wielką przyjemnością zachęcam wszystkich zainteresowanych do pobrania zupełnie darmowych próbek notatek do matury z języka polskiego dostępnych na naszej stronie w zakładce Darmowe materiały.

Nasze opracowania są starannie przygotowane i stanowią doskonałe narzędzie do przygotowań przed egzaminem maturalnym.

Chcesz otrzymać darmowy dysk z ponad 30 plikami PDF do matury? – podbijaj śmiało w wiadomości prywatnej na INSTAGRAMIE.

Dla tych, którzy są zdecydowani i chcą mieć pełen dostęp do naszych materiałów, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu.

Tam można nabyć pełne opracowania i kompleksowe notatki do matury z polskiego PDF, a cena za jedno opracowanie wynosi zaledwie około 60 groszy. To wyjątkowo korzystna oferta, która umożliwia zdobycie cennych materiałów edukacyjnych za niewielką opłatą.

Artykuł zawiera: opracowania, tekst i interpretacje następujących fraszek Kochanowskiego — Na dom w Czarnolesie, Na lipę, O doktorze Hiszpanie, Do gór i lasów, O żywocie ludzkim.