Dziady cz. II — czyli ta część z Józiem i Rózią

Dziady cz. II poznajemy w szkole jako pierwsze, przede wszystkim ta część kojarzy nam się z duchami lekkimi – Józiem i Rózią oraz kultowym już refrenem chóru: “Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, Co to będzie, co to będzie?”.

Zapraszam na streszczenie lektury!

• Do dzisiaj Adam Mickiewicz uznawany jest za wieszcza narodowego Polaków, Litwinów i Białorusinów. 
• Warto wspomnieć tutaj także o Dziadach cz. III, których streszczenie możesz znaleźć tutaj.
• Opisując tajemniczy obrzęd Dziadów w drugiej części, Adam Mickiewicz ukazuje wiarę w kult duchów zmarłych, które w polskiej i pogańskiej tradycji mają wpływ na życie ludzi. 

Celem tego artykułu jest zaprezentowanie istotnych informacji dotyczących utworu „Dziady cz. II” oraz zrozumienie tych obrzędów. 

Przeanalizujemy wspólnie różne aspekty tego dzieła, zwracając uwagę na kluczowe postacie i wydarzenia, które kształtują jego treść i znaczenie.

Dziady cz. II — powstanie utworu

• Adam Mickiewicz tłumaczy, że dziady odnoszą się do przodków i oznaczają pogańskie obrzędy polegające na częstowaniu duchów posiłkiem i napojem. 
• Odprawiano je w XIX wieku, w Dzień Zaduszny.
• Lud, który zbierał się w kaplicy, wierzył, że wywołanie duchów przy pomocy guślarza, poczęstunek ich strawą sprawi, że zaznają ulgi.
• Mickiewicz bardzo jarał się takimi zjawiskami, lubił fantastykę i metafizyczność.

Numeracja może być mylna, bo druga część została napisana pierwsza, potem powstała część IV, III i na końcu część I (niedokończona). Jak wspomniałem, data akcji odpowiadała Zaduszkom – więc była to noc z 1 na 2 listopada, w kaplicy na cmentarzu. 

Panuje ponura aura, wszyscy stoją wkoło, drzwi są zamknięte, panuje półmrok. Wszystko kończy się rano, gdy zostaje wyprowadzona pasterka, a zaraz za nią snuje się widmo – ostatni duch.

• Dziady cz. II zostały napisane przez Adama Mickiewicza w 1823 roku w Kownie. 
• Mickiewicz określa tę część jako Dziady wileńsko-kowieńskie

Dziady cz. II — cechy romantyczne i klasyczne dramatu 

• W utworze występują elementy fantastyczne, np. duchy, zjawy.
• Panuje nastrój tajemniczości, mroku.
• Liczne nawiązania do ludowości, zwyczajów, obrzędów. 
• Występuje chór, Guślarz przewodzi obrządkowi.

Dziady cz. II — streszczenie szczegółowe

Dziady cz. II rozpoczyna ballada o tytule „Upiór”. Opowiada ona o losach z życia młodzieńca, który każdego roku przybywa na ziemię w Dzień Zaduszny.

Za młodu popełnił on samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości. 

Skarży się na swój, los, boi się, że gdy znów spotka swoją ukochaną, to będzie cierpiał.

Prosi dziewczynę o darowanie winy, lecz w momencie, gdy słychać bicie dzwonów, natychmiastowo wraca do swojego grobu.

Następnie przenosimy się do głównego miejsca utworu Dziady cz. II — Guślarz sprawuje obrzędy w kaplicy.

Chór powtarza nieustannie słowa „Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, co to będzie, co to będzie?”.

Prowadzący ceremonię Guślarz nakazuje, żeby zamknąć drzwi, zasłonić okna, prosi zebranych, żeby zgromadzili się wokół trumny, po czym rozpoczyna wzywanie duchów.

Jako pierwsze po zapaleniu garści kądzieli zjawiają się duchy lekkie, pod postacią aniołków — Józio i Rózia.

W raju niczego dzieciom nie brakuje, jednakże nie mogą dostać się do nieba, nudzą się. Wszystko przez to, że podczas swojego krótkiego życia nie zaznały ani razu goryczy.

Proszą o ziarna gorczycy, otrzymują je, po czym zostają pożegnane zaklęciami Guślarza.

W kaplicy zaczyna zbliżać się północ, a to oznacza, że nadszedł czas na duchy ciężkie. Na środku zostaje postawiony kocioł w wódką, który Guślarz zapala. Zjawia się widmo, któremu towarzyszą ptaki (chór).

Zjawa to Widmo Złego Pana, który za życia był okrutny dla innych ludzi — teraz oni odpłacają mu za złe uczynki pod postacią ptaków, szarpią one zjawę i dziobią.

Widmo Złego Pana cierpi z powodu nieustannego cierpienia, pragnienia i głodu, prosi zebranych o wodę i ziarnka pszenicy. Lud chce podarować żywność dla upiora, ale ptaki na to nie pozwalają.

Kruk opowiada swoją historię, w której Zły Pan za życia sprawił mu chłostę za kradzież kilku jabłek.

Wypowiada się także sowa, która została wyrzucona z posiadłości Pana w wigilijny wieczór, zamarzła razem ze swoim dzieckiem w zaspie śnieżnej.

Ptaki nie pozwalają Widmu Złego Pana zjeść ziaren, ani wypić wody, nic nie jest w stanie pomóc – „kto nie był ni razu człowiekiem, temu człowiek nic nie pomoże”.

Po ciężkim duchu przyszła pora na duchy pośrednie. Guślarz podpala ziele i zjawia się pasterka Zosia, w której wszyscy we wsi za życia się kochali. Miała ona 19 lat, ale odrzucała wszystkie zaloty, nikogo nie potrafiła pokochać. 

Guślarz przepowiada jej, że za dwa lata trafi do nieba.

Obrzędy zmierzają do końca, ale niespodziewanie zjawia się kolejny duch. Pokazuje na swoje serce i zwraca się w kierunku młodej pasterki. Widmo milczy i nie reaguje na pytania Guślarza. 

Młodą kobietę wyprowadzono z kaplicy, a Widmo podążyło za nią.

Akcja zamyka się pieśnią chóru.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Dziady cz. II – plan wydarzeń

1. Ballada Upiór rozpoczynająca Dziady cz. II
2. Opowiada ona historię młodzieńca, który popełnił samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości.
3. Początek akcji właściwej Dziady cz. II.
4. Guślarz rozpoczyna obrzędy w kaplicy, zostają zamknięte okna i drzwi.
5. Przywołanie duchów lekkich (Józio i Rózia).
6. Lud daje dzieciom ziarna gorczycy.
7. Duch ciężki Złego Pana.
8. Opowieści ptaków o złym traktowaniu przez Złego Pana za życia.
9. Przywołanie ducha pasterki Zosi, która nikogo nie pokochała za życia.
10. Dziady cz. II mają się już kończyć, ale niespodziewanie pojawia się czwarty duch.
11. Zjawia wskazuje na pasterkę, która się do niego uśmiecha.
12. Dziewczyna zostaje wyprowadzona z kaplicy.
13. Widmo wciąż za nią podąża.
14. Kończąca pieśń chóru: “Gdzie my z nią, on za nią wszędzie, co to będzie, co to będzie?”.

Dziady cz. II – obrzędy

• Obrzędy Dziadów cz. II odbywają się w cmentarnej kaplicy w nocy z pierwszego na drugi listopada, w czasie Dnia Zadusznego. 
• Wieśniacy i lud gromadzą się, aby uczestniczyć w tej tajemniczej ceremonii. 
• Przewodzi im Guślarz, który pełni rolę pośrednika między światem żywych a umarłych.

Przygotowanie do obrzędu

• Przed rozpoczęciem obrzędu, Guślarz nakazuje zamknięcie drzwi i zasłonięcie okien kaplicy, by zapewnić odpowiednią atmosferę i uniknąć wszelkiej poświaty. 
• Wszyscy zgromadzeni zostają poproszeni o zebranie się wokół trumny, która stanowi centralny element ceremonii.

Dziady cz. II – wzywanie dusz

• Guślarz rozpoczyna obrzęd poprzez zapalenie garści kądzieli.
• Przez swoje zaklęcia przyzywa duchy zmarłych, które przebywają w czyśćcu. 
• Te dusze, zwane „czyśćcowymi duszeczkami”, są skazane na oczyszczenie za grzechy i przewinienia popełnione za życia.

Dziady cz. II – spotkanie z duszami dzieci

• Podczas obrzędu Dziadów cz. II pojawiają się duchy dzieci, które nie zdążyły doświadczyć cierpienia i goryczy na ziemi. 
• Józio i Rózia, duchy dwójki dzieci, ukazują się jako aniołki. 
• Opowiadają zgromadzonym o swoim obecnym życiu w raju, gdzie mają wszystko, ale cierpią z powodu braku pełni niebiańskiego szczęścia.

Dziady cz. II – prośba dusz dzieci

• Duchy dzieci, Józio i Rózia, proszą zgromadzonych wieśniaków o dwa ziarenka gorczycy. 
• Gorczyca symbolizuje cierpienie i gorycz, które muszą przejść, aby dostąpić zaszczytu obcowania z Bogiem. 
• Wieśniacy zgodnie udzielają im pomocy, dając im ziarenka gorczycy.

Dziady cz. II – wartość artystyczna utworu

• Obrzęd „Dziadów cz. II” w poezji Mickiewicza wyznacza kanon wartości, które są istotne dla osiągnięcia wiecznego szczęścia. 
• Poprzez dialogi i interakcje między duchami a żywymi, poeta ukazuje istotę cierpienia, miłosierdzia i odwzajemniania miłości. 
• Każe nam zastanowić się nad naszymi czynami i wyborami, które mają wpływ na nasze życie po śmierci.

ODBIERZ DARMOWE PRÓBKI NOTATEK PDF DO MATURY Z JĘZYKA POLSKIEGO JUŻ TERAZ!

Dziady cz. II — motywy

• motyw duchów – Dziady były potępione przez Kościół, obrzęd wykonywali poganie na czele z Guślarzem. Przywoływano duchy zmarłych według określonych zasad. Częstowano ich modlitwą oraz jedzeniem lub piciem. Duchy zawsze pozostawiały wskazówki jak żyć, by pójść do nieba i nie cierpieć jak one. Widzimy w Dziadach łączenie świata ziemskiego i poza. Upiór Złego Pana doświadcza cierpienia, głoduje, czuje pragnienie, pożerają go ptaki.
• motyw zła – zło przedstawione jako zło okazywane drugiej osobie. Upiór Złego Pana odzwierciedla krzywdę wobec innych. To symbol okrucieństwa, wrogości, nieludzkiego traktowania. Za życia był wredny dla swoich sług, zimny i okrutny. Jego poddani objawiają się jako ptaki, nikt nie może mu pomóc. Widzimy też ducha, który prawdopodobnie popełnił samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości. Za nadszarpnięcie prawa boskiego odbywa straszliwą karę, błąka się i szuka ukochanej na ziemi.
• motyw winy i kary – ludność wierzyła, że zło na ziemi przynosi zasłużoną karę po śmierci. Każdy człowiek podlega tej zasadzie. Występuje pewna proporcja – im większy zły czyn, tym większa kara. Co ciekawe, ocenę życia po śmierci stanowią złe czyny, ale też takie, których się nie dokonywało. Np. Zosia była egoistyczna, bierna i lekceważyła mężczyzn, którzy darowali jej swoje uczucia.  Józio i Rózia też w sumie nie zrobili nic złego, nawet nie zdążyli dokonać grzechu, ale muszą zasłużyć i wywalczyć sobie niebo i lepsze życie. Kara i cierpienie dają większe szanse na raj. Gwarancją jest jedynie dobre życie ziemskie.
• motyw moralności – Mickiewicz jasno pokazuje podział na dobro (życzliwość, wrażliwość, dobre serce, dostrzeganie potrzeb innych) i zło (obojętność na innych, okrucieństwo). 

Dziady cz. II — rodzaje duchów

• Józio i Rózia – to duchy lekkie. Nie popełniły na ziemi nic złego, ale też nie zaznały goryczy. Są pod postacią aniołków. Po śmierci trafiły do przedsionka nieba, nie do raju. Proszą o ziarna gorczycy, żeby doświadczyć trochę ludzkiej goryczy, pouczają ludność w kaplicy. Mickiewicz pokazuje, że ludzkie życie jest naznaczone cierpieniem. Człowiek przez nie nabiera doświadczenia i dostrzega prawdziwy sens życia.
• Widmo Złego Pana – to duch ciężki. To bogaty dziedzic, który był wobec każdego wredny i okrutny. Gdy dostaje od Guślarza coś do jedzenia, to ptaki zabierają mu posiłek i szarpią jego straszne ciało. Głównie wypowiadają się kruk i sowa – mężczyzna zabity przez chłostę zleconą przez Pana za kradzież jabłek, kobieta, która prosiła o posiłek w wigilijny wieczór. Wypowiada do zebranych naukę – człowieczeństwo wymaga, by okazywać empatię, być czułym na potrzeby bliźnich.
• Zosia – duch pośredni. Za życia była przepiękną, wiejską dziewczyną. Nie pokochała żadnego z chłopaków, którzy do niej się zalecali, dlatego po śmierci w wieku 19. lat została skazana na błąkanie się między światami. 
• Widmo/Upiór – zjawia się ostatnie bez wywoływania. To duch mężczyzny, który nie odpowiada i nie reaguje na polecenia Guślarza prowadzącego obrzędy. Koncentruje się na Pasterkę, która jest wśród zebranych. Jest bardzo smutna. Widmo podążą za nią po wyjściu z miejsca sprawowania Dziadów – prawdopodobnie to Gustaw z innej części Dziadów. Zabił się on, bo zdradziła go ukochana.

Dziady cz. II – podsumowanie

• Dziady cz. II, napisane przez Adama Mickiewicza, to wyjątkowe dzieło literackie, które przedstawia tajemnicze obrzędy Dziadów. 
• Utwór ukazuje wiarę w istnienie duchów zmarłych i ich wpływ na życie ludzi. 
• Poprzez opisanie obrzędu i spotkania z duszami dzieci, Mickiewicz ukazuje wartości, które są niezbędne do osiągnięcia wiecznego szczęścia. 
• To arcydzieło polskiej literatury, które wciąż inspiruje i pobudza wyobraźnię czytelników.
• To kultowe dzieło literatury polskiego, Druga część dramatu powstała pierwsza.
• Dziady są odprawiane przez prosty lud, ale najważniejszy jest wątek moralności, która opiera się na wierzeniach i zasadach właśnie tej ludności.
• W odróżnieniu od chrześcijańskich obrzędów Dziady zawierają przywoływanie duchów, które dzielą się swoją historią, opowiadają, za co cierpią, jak postępowali za życia i przestrzegają żyjących.
• Mickiewicz oddziela dobro od zła, a poprzez przyrodę oraz mroczny klimat oddaje mistycyzm całego zdarzenia.

Matura 2024 – darmowe próbki notatek i pełny pakiet

• Z wielką przyjemnością zachęcam wszystkich zainteresowanych do pobrania zupełnie darmowych próbek notatek do matury z języka polskiego dostępnych na naszej stronie w zakładce Darmowe materiały.
• Nasze opracowania są starannie przygotowane i stanowią doskonałe narzędzie do przygotowań przed egzaminem maturalnym.
• Chcesz otrzymać darmowy dysk z ponad 30 plikami PDF do matury? – podbijaj śmiało w wiadomości prywatnej na INSTAGRAMIE.
• Dla tych, którzy są zdecydowani i chcą mieć pełen dostęp do naszych materiałów, serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszego sklepu.
• Tam można nabyć pełne opracowania i kompleksowe notatki do matury z polskiego PDF, a cena za jedno opracowanie wynosi zaledwie około 60 groszy.
• To wyjątkowo korzystna oferta, która umożliwia zdobycie cennych materiałów edukacyjnych za niewielką opłatą.

Artykuł zawiera: Dziady cz. II streszczenie

Podczas tej literackiej podróży czytelnik zetknie się z bogactwem symboliki, wnikliwym spojrzeniem na kondycję ludzką oraz wielowymiarowym przesłaniem.

“Dziady cz. II” skłaniają do refleksji nad wartościami, które są wieczne i uniwersalne. Mickiewicz, poprzez swoje arcydzieło, wciąż prowokuje do myślenia, pozostawiając czytelnika z pytaniami, których odpowiedzi tkwią głęboko w głąb ludzkiej duszy.